Dachy zielone w Planie adaptacji miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030
Zmiana klimatu ma ogromny wpływ na dynamikę rozwoju miast i jakość życia ich mieszkańców. Aby za nimi nadążyć zrodziła się inicjatywa opracowania strategii dla dużych, polskich miast, nakreślająca drogę jaką powinny pójść, aby sprostać wyzwaniom klimatycznym. Otrzymała ona nazwę Miejski Plan Adaptacji dla Krakowa pn. „Plan adaptacji miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030” został opracowany w roku 2018 (w ramach udziału w projekcie 44MPA) i przyjęty do realizacji w roku 2020.
Jest on konsekwencją długofalowej polityki władz Krakowa, mającej na celu ograniczenie negatywnych skutków zmian klimatu. Jego głównym celem jest ocena wrażliwości i podatności na zmiany klimatu, zaplanowanie działań adaptacyjnych, adekwatnych do zidentyfikowanych zagrożeń oraz zwiększenie odporności Krakowa na zmiany klimatu.
W dokumencie zostały zdiagnozowane największe zagrożenia związane ze zmianą klimatu. Są to m.in.:
Wzrastająca temperatura:
- wzrost temperatury maksymalnej
- fale upałów
- okresy bezopadowe z suszą
- miejska wyspa ciepła
Opady:
- deszcze nawalne
- powodzie nagłe/miejskie
Biorąc je pod uwagę w Krakowie powstał kompleksowy plan działań adaptacyjnych o charakterze organizacyjnym, informacyjno – edukacyjnym oraz technicznym.
Realizacja przedsięwzięć dostosowujących Kraków do zmian klimatu była dotychczas finansowana ze środków własnych Gminy Miejskiej Kraków przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej.
Wykaz planowanych działań adaptacyjnych został w 2023 roku zaktualizowany (w horyzoncie czasowym realizacji do 2035 roku) zgodnie z aktualnymi potrzebami. Koszty wdrożenia działań ujętych w „Planie adaptacji Miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030” oszacowano na poziomie 11,2 mld zł.
Zaplanowane dla Krakowa działania adaptacyjne obejmują m.in.:
- rozbudowę i modernizację systemu odwodnienia w tym m.in.: realizacja inwestycji objętych koncepcjami odwodnienia, budowa pompowni na wysokie stany wód, budowa kanału ulgi na Sudole Dominikańskim, modernizacja rowów, budowa urządzeń podczyszczających wody opadowe na kanalizacji deszczowej
- dostosowanie systemu komunikacji publicznej do skutków zmian klimatu w tym m.in.: wymiana taboru autobusowego i tramwajowego na nowoczesny, niskoemisyjny, klimatyzowany, budowa nowych linii tramwajowych oraz modernizacja istniejących torowisk
- promocję elektromobilności w tym m.in.: Strefa Czystego Transportu w Krakowie (SCT), realizacja programów ograniczania emisji komunikacyjnej
- rozbudowę dróg rowerowych i ciągów pieszych
- zadania związane z ograniczeniem niskiej emisji w tym m.in.: realizacja programów w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii, termomodernizacji budynków jednorodzinnych oraz wielorodzinnych, budowa farm fotowoltaicznych, rozwój płytkiej i głębokiej geotermii
- stosowanie przepuszczalnych nawierzchni w ciągach pieszo rowerowych, boiskach i placach zabaw oraz na terenie parków rzecznych
- budowę i rozwój parków jako systemu błękitno-zielonej infrastruktury
- rozwój mniejszych form zielonej infrastruktury – dachy zielone, roślinne ściany, przystanki i torowiska, pnącza na ekranach akustycznych, parki kieszonkowe i ogrody deszczowe. Także zakładanie „Miejskich Zagajników” oraz tworzenie zielonych korytarzy tj. obsadzonych zielenią ciągów pieszych i rowerowych
- zwiększenie udziału powierzchni biologicznie czynnych poprzez ograniczenie powierzchni nieprzepuszczalnych w mieście lub ich rozszczelnienie, w tym m.in., rozszczelnianie powierzchni nieprzepuszczalnych w pasach drogowych, na placach, na parkingach poprzez zamianę nawierzchni utwardzonych na powierzchnię biologicznie czynną m.in. tworzenie na placach i wzdłuż istniejących dróg nowych pasów zieleni, trawników, a w przypadku braku miejsca – pojedynczych „okienek” dla drzew.
O dachach zielonych możemy przeczytać w następujących fragmentach „Planu adaptacji miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030”:
Ograniczanie negatywnego oddziaływania wysokich temperatur na Miasto
– o ograniczanie wpływu miejskiej wyspy ciepła, między innymi poprzez stosowanie jasnych (odbijających promienie słoneczne) elewacji, elementów zacieniających itp.,
– o zwiększanie powierzchni terenów zielonych (zwłaszcza w śródmieściu), stosowanie zielonych dachów i elewacji oraz innych rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, zacienianie i zazielenianie przystanków komunikacji zbiorowej,
– o tworzenie zielonych ciągów pieszo-rowerowych łączących dzielnice z centrum miasta,
– o zwiększanie naturalnej retencji (rozszczelnienie terenów utwardzonych, stosowanie nawierzchni przepuszczalnych, ograniczanie i opóźnianie odpływu ze zlewni),
– o ochrona obszarów regeneracji powietrza,
– o termomodernizacja budynków.
Ograniczanie negatywnego oddziaływania intensywnych opadów
– o zwiększanie powierzchni terenów zielonych – zalesienia, stosowanie zielonych dachów i elewacji oraz innych rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury,
– o zwiększanie naturalnej retencji (rozszczelnienie terenów utwardzonych, stosowanie nawierzchni przepuszczalnych, ograniczanie i opóźnianie odpływu ze zlewni).
– o wprowadzanie odpowiednich wytycznych planistycznych (np. w ramach MPZP).
W części 7 Działania adaptacyjne możemy przeczytać: W celu minimalizacji ryzyka związanego głównie z wysokimi temperaturami, ale również występowaniem deszczy nawalnych i powodzi nagłych/miejskich, zaleca się wprowadzanie w tkankę miejską zielono-błękitnej infrastruktury (ZBI). Przykładowymi rozwiązaniami mogą być parki kieszonkowe, zielone podwórka, zielone ściany i dachy oraz ogrody deszczowe. Poprzez zielono-błękitną infrastrukturę należy też rozumieć większe obszary rekreacyjne, parki, wodne place zabaw itp. Tworzenie ZBI powinno być powiązane także z prowadzeniem działań edukacyjno-informacyjnych, które przybliżą tematykę oraz przedstawią korzyści związane z zastosowaniem tego typu infrastruktury.
Wśród zalecanych działań: Działanie polega na rozwoju mniejszych form zielonej infrastruktury – zielone dachy, ściany, przystanki i torowiska, pnącza na ekranach akustycznych, parki kieszonkowe i ogrody deszczowe. Także zazielenienie podwórek wewnętrznych w Starym Mieście i zwartej zabudowie
śródmiejskiej oraz zwiększenie zacienienia placów zabaw, boisk itp. Pokryte roślinnością ściany domów, trawiaste torowiska, zieleń na dachach czy miejskie stawy nie tylko poprawiają estetykę i jakość życia w miastach, ale są również odpowiedzią na zmiany klimatu. Zielona infrastruktura może być wprowadzana na obszarach przeznaczonych pod zieleń miejską – w formie ogrodów i parków miejskich, jako zieleń przyuliczna, towarzysząca terenom rekreacyjnym, występująca na terenie szkół i na innych obszarach. Charakterystyczną cechą zielonej infrastruktury jest też to, że zagospodarowuje ona również inne, nietypowe z punktu widzenia tradycyjnych założeń kształtowania zieleni miejskiej, powierzchnie
spotykane w miastach, jak np. dachy i pionowe powierzchnie budynków a także filary mostów, wiaduktów, ekrany przyuliczne, szyby wentylacyjne, torowiska (tworząc tzw. „zielone torowiska”), nieużywane krańce betonowych zabezpieczeń nadbrzeży, wiaty przystankowe, nieużywane szyby kolejowe i inne. Zielona infrastruktura, jest również stosowana w rekultywacji obszarów zdegradowanych, również poprzemysłowo.
Jak powstawał Miejski Plan Adaptacji?
- Powstanie Planu adaptacji miasta Krakowa jest konsekwencją długofalowej polityki władz miasta, mającej na celu ograniczenie negatywnych skutków zmian klimatu.
- Plan adaptacji miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030 powstał w oparciu o porozumienie zawarte w lipcu 2015r. pomiędzy Gminą Miejską Kraków a Ministerstwem Środowiska, w którym zadeklarowano udział w projekcie „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców”.
- Celem głównym tego projektu była ocena wrażliwości i podatności na zmiany klimatu dla każdego z 44 największych polskich miast i zaplanowanie działań adaptacyjnych, adekwatnych do zidentyfikowanych zagrożeń.
- Projekt był realizowany przez wiodące podmioty działające w sektorze ochrony środowiska: konsorcjum składające się z: Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz firmy konsultingowo- inżynierskiej Arcadis.
- Projekt został sfinansowany przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz ze środków budżetu państwa.
Kto uczestniczył w jego tworzeniu?
- Przedstawiciele Urzędu Miasta Krakowa, jednostek i spółek miejskich
- Reprezentanci środowisk naukowych i administracji publicznej
- Konsorcjum Wykonawców
Jakie były jego etapy?
- Identyfikacja zagrożeń wynikających ze zjawisk klimatycznych i ich konsekwencji
- Analiza wrażliwości i wybór sektorów wrażliwych
- Opracowanie scenariuszy klimatycznych
- Ocena ryzyka (prawdopodobieństwo wystąpienia i konsekwencje)
- Określenie priorytetów, kierunków działań i wybór działań
Co zawiera?
Plan składa się z części diagnostycznej i programowej. Pierwsza część obejmuje m.in. analizę danych historycznych oraz scenariuszy klimatycznych, prowadzącą do oceny podatności miasta na zmiany klimatu. W części programowej zawarto cel nadrzędny, cele szczegółowe oraz działania adaptacyjne, których realizacja przyczyni się do zwiększenia odporności miasta na skutki zjawisk meteorologicznych i ich pochodnych.
W jakich obszarach zostały zdiagnozowane największe zagrożenia dla miasta?
Wzrastająca temperatura
- Wzrost temperatury maksymalnej
- Fale upałów
- Okresy bezopadowe z suszą
- Miejska Wyspa Ciepła
Opady
- Deszcze nawalne
- Powodzie nagłe/miejskie
Zanieczyszczenie powietrza
- Zanieczyszczenia pyłowe w okresie zimowym
- Zanieczyszczenia ozonem w okresie letnim
Jakie sektory oceniliśmy jako najbardziej wrażliwe na zagrożenia?
- Zdrowie publiczne/grupy wrażliwe
- Gospodarka wodna
- Transport
- Tereny zabudowy mieszkaniowej o wysokiej intensywności z uwzględnieniem terenów zieleni
Co kryje się pod pojęciami?
Zdrowie publiczne/grupy wrażliwe:
- Osoby > 65 roku życia
- Dzieci < 5 roku życia
- Osoby niepełnosprawne z ograniczoną mobilnością
- Osoby bezdomne
- Infrastruktura ochrony zdrowia
Gospodarka wodna:
- Podsystem zaopatrzenia w wodę
- Podsystem gospodarki ściekowej
- Infrastruktura przeciwpowodziowa
Transport:
- Podsystem szynowy
- Podsystem drogowy
- Podsystem transport publiczny miejski
Tereny zabudowy mieszkaniowej o wysokiej intensywności z uwzględnieniem terenów zieleni
- Zwarta zabudowa historyczna (Stare Miasto)
- Zwarta zabudowa śródmiejska (kwartałowa)
- Osiedla mieszkaniowe – współczesna zabudowa blokowa
Jak przebiega wdrażanie planu?
Wdrożenie planu polega na: koordynacji i monitorowaniu oraz inspirowaniu działań, tworzeniu katalogu dobrych praktyk i współpracy na poziomie regionalnym, krajowym i międzynarodowym.
Plan adaptacji w liczbach:
- 6 celów szczegółowych
- 32 grupy działań adaptacyjnych, 87 przedsięwzięć
- 8,2 mld PLN szacunkowe koszty
- 25,9 mld zł szacunkowe korzyści
- 17 wydziałów, jednostek i spółek miejskich, biorących udział w tworzeniu planu
Jakie czynniki zadecydowały o sukcesie projektu:
- bliska współpraca z zespołem ekspertów Wykonawcy,
- wykorzystanie znajomości problemów miasta jaką mają przedstawiciele Wydziałów, miejskich jednostek organizacyjnych i spółek miejskich,
- współpraca i wsparcie merytoryczne krakowskiego środowiska naukowego,
- partycypacyjny charakter projektu, z wykorzystaniem warsztatów, konsultacji
z interesariuszami i wymiany doświadczeń z innymi miastami metropolitalnymi, - dostosowanie metodyki do lokalnych uwarunkowań, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Podręczniku adaptacji dla miast. Wytyczne do przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu, opracowanego przez Ministerstwo środowiska.
Z Planem Adaptacji Miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030 można zapoznać się w Biuletynie Informacji Publicznej tutaj
Źródło: www.krakow.pl
Zobacz też:
