COP-15 Porozumienie z Montrealu ws. różnorodności biologicznej
W grudniu 2022 r. w czasie światowego szczytu przyrodniczego COP15, podczas Konferencji ONZ w sprawie różnorodności biologicznej Montrealu (Kanada) wspólnota państw uchwaliła porozumienie, którego celem jest ochrona obszarów lądowych i morskich oraz różnorodności gatunków. Konferencji przewodniczyły Chiny a gospodarzem była Kanada.
Porozumienie nazywane oficjalnie „Globalne ramy różnorodności biologicznej Kunming-Montreal” (ang. Kungmin-Montreal Global Biodiversity Framework, GBF) stanowi, podobnie jak porozumienie paryskie w sprawie ochrony klimatu, modyfikację polityki ws. różnorodności biologicznej na kolejne lata.
Podstawowym przesłaniem jest – do 2050 roku świat ma znowu żyć „w zgodzie w naturą”.
Główne cele zakładają:
- powstrzymanie wymierania zagrożonych gatunków powodowanego działalnością człowieka,
- dziesięciokrotne zmniejszenie tempa wymierania wszystkich gatunków do 2050 r.,
- zrównoważone użytkowanie i zarządzanie różnorodnością biologiczną,
- sprawiedliwy podział korzyści z wykorzystania zasobów genetycznych i informacji o sekwencji cyfrowej zasobów genetycznych oraz tradycyjnej wiedzy związanej z zasobami genetycznymi,
- dostępność odpowiednich środków finansowych dla wszystkich Stron Porozumienia, w szczególności dla krajów najsłabiej rozwiniętych i małych rozwijających się państw wyspiarskich.
Wśród zadań na 2030 r. wymieniono natomiast m.in.:
- skuteczną ochronę i zarządzanie co najmniej 30% lądów, obszarów przybrzeżnych i oceanów na świecie (obecnie pod ochroną znajduje się ok. 17% lądów i ok. 10% obszarów morskich),
- odtworzenie 30% ekosystemów lądowych i morskich,
- ograniczenie prawie do zera utraty obszarów o dużym znaczeniu dla różnorodności biologicznej i integralności ekologicznej,
- zmniejszenie o połowę marnotrawstwa żywności,
- wycofanie lub zreformowanie dotacji, które szkodzą różnorodności biologicznej o co najmniej 500 mld dolarów rocznie, przy jednoczesnym zwiększeniu pozytywnych zachęt do ochrony różnorodności biologicznej i zrównoważonego użytkowania,
- mobilizowanie co najmniej 200 mld dolarów rocznie ze źródeł publicznych i prywatnych na finansowanie związane z różnorodnością biologiczną,
- zwiększenie międzynarodowych przepływów finansowych z krajów rozwiniętych do rozwijających się do co najmniej 30 mld dolarów rocznie,
- wymaganie od firm międzynarodowych i instytucji finansowych monitorowania, oceny i przejrzystego ujawniania zagrożeń i wpływu na różnorodność biologiczną poprzez ich działalność, w tym łańcuchy dostaw i wartości,
- zapobieganie wprowadzaniu inwazyjnych gatunków obcych i ograniczyć o co najmniej połowę osiedlanie się innych znanych lub potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych oraz eliminować lub kontrolować inwazyjne gatunki obce na wyspach i innych obszarach priorytetowych.
Wytyczne dotyczące różnorodności biologicznej przewidują między innymi objęcie 30% powierzchni Ziemi ochroną przyrody. Oznacza to, że obszary lądowe objęte ochroną zwiększą się dwukrotnie, a morskie prawie czterokrotnie. Do 2030 r. 30% obszaru uznanego za zdegradowany ma zostać „skutecznie odrestaurowane”. Do tego dochodzą regulacje związane z pestycydami, gatunkami inwazyjnymi, redukcją subwencji szkodliwych dla przyrody i obietnicą udostępnienia większych środków finansowych na różnorodność biologiczną. Do 2025 r. do nowego funduszu na rzecz różnorodności biologicznej ma wpływać 20 mld, a następnie 30 mld dolarów rocznie.
W jaki sposób „Globalne ramy różnorodności biologicznej Kunming-Montreal” (ang. Kungmin-Montreal Global Biodiversity Framework, GBF) wspierają tworzenie zielonej infrastruktury, w tym dachów zielonych?
Cel 12 GBF (Global Biodiversity Framework) wzywa sygnatariuszy do znacznego zwiększenia powierzchni, jakości i łączności, dostępu i korzyści z zielonych i niebieskich przestrzeni na obszarach miejskich i gęsto zaludnionych w sposób zrównoważony, poprzez włączenie do głównego nurtu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz zapewnienie planowania urbanistycznego uwzględniającego różnorodność biologiczną, zwiększenie rodzimej różnorodności biologicznej, łączności ekologicznej i integralności oraz poprawę zdrowia i dobrostanu ludzi oraz połączenie z naturą, a także przyczynienie się do zrównoważonej urbanizacji sprzyjającej włączeniu społecznemu oraz zapewnienie funkcji i usług ekosystemów.
Serwis informacyjny ONZ przewiduje, że globalna populacja miejska wzrośnie do 5 miliardów do 2030 roku. Ponad 55% światowej populacji żyje obecnie w miastach, a w 2050 r. odsetek ten wzrośnie do 68%.
Wzrost populacji miejskiej zostanie uwzględniony poprzez zwiększenie zarówno wielkości, jak i gęstości zaludnienia miast. Aby sygnatariusze mogli wypełnić swoje zobowiązania w ramach celu 12 GBF w scenariuszu zagęszczania obszarów miejskich, konieczne będzie innowacyjne i zintegrowane zazielenianie budynków.
UE ma szeroki kontekst na przykład unijną strategię na rzecz bioróżnorodności, dyrektywę w sprawie ścieków komunalnych, dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, Europejski Zielony Ład, nowy europejski Bauhaus itp.
Globalne cele Porumienienia Kunming-Montreal są porównywane, i nie mniej ważne, od celu ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 stopnia Celsjusza wynikającego z Porozumienia paryskiego z 2015 r.
Porozumienie Kunming-Montreal przewiduje, że poszczególne państwa włączą wytyczne do krajowych strategii ds. różnorodności biologicznej i zrealizują cele w swoich krajach. Oczekuje się, że wszystkie kraje-sygnatariusze KMGBF ustanowią Krajową Strategię Bioróżnorodności i Plany Działania. Z pewnością zobowiążą one regiony i gminy do realizacji planów i polityki na odpowiednich poziomach.
Globalne ramy różnorodności biologicznej Kunming-Montreal (GBF) są wynikiem Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie różnorodności biologicznej z 2022 roku. GBF zostały przyjęte przez 15. Konferencję Stron (COP15) Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD) w dniu 19 grudnia 2022 roku. Został on określony jako „Porozumienie paryskie na rzecz przyrody”. GBF zawiera 4 globalne cele na rok 2050 i 23 cele na rok 2030. Dla społeczności praktyków zielonej infrastruktury szczególnie istotne są cele dotyczące odwrócenia utraty przyrody i zarządzania usługami ekosystemowymi, podczas gdy cele dotyczące mechanizmów finansowania i zarządzania zasobami genetycznymi również mogą mieć znaczenie. Firmy będą zobowiązane do ujawniania swojego wpływu na różnorodność biologiczną i świat przyrody, w tym bezpośredniego wpływu na lokalizacje zakładów firmy. Cele w zakresie bioróżnorodności będą obowiązkowym elementem ładu korporacyjnego. Chociaż GBF nie jest prawnie wiążący, oczekuje się, że będzie miał znaczący wpływ na plany i regulacje 196 krajów-sygnatariuszy.
KMGBF posiada specjalną platformę sprawozdawczą o nazwie The Clearing-House Mechanism of the Convention on Biological Diversity (CHM). Zobacz tutaj: https://chm.cbd.int/ UE ma podobne wymagania dotyczące sprawozdawczości dla państw członkowskich i państw zobowiązanych na mocy traktatu.
Konsekwencje dla ludzi: Cel 11 GBF wzywa sygnatariuszy do przywrócenia, utrzymania i zwiększenia wkładu przyrody na rzecz ludzi, w tym funkcji i usług ekosystemów, takich jak regulacja powietrza, wody i klimatu, zdrowie gleby, zapylanie i zmniejszanie ryzyka chorób, a także ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i katastrofami, poprzez rozwiązania oparte na przyrodzie i/lub podejścia ekosystemowe z korzyścią dla wszystkich ludzi i przyrody. Ponieważ usługi ekosystemów na rzecz ludzi mają kluczowe znaczenie dla celu 11, oczekuje się, że będą one istotnym czynnikiem napędzającym rozwój zielonej infrastruktury i NBS w miastach.
KMGBF ma już 196 krajów-sygnatariuszy. Kilka pozostałych krajów na świecie może dołączyć do tego zobowiązania.
Kraje, w tym Polska, pracują nad aktualizacją swoich strategii i planów działania, aby odwrócić straty różnorodności biologicznej do 2030 roku. Przed kolejną COP w 2024 r., każdy kraj musi przygotować zaktualizowane Krajowe Strategie i Plany Działań na rzecz Bioróżnorodności, a także Krajowe Strategie Finansowania Bioróżnorodności.
Przyjęte w 2024 roku rozporządzenie UE Prawo o odbudowie zasobów przyrodniczych ma na celu wspieranie zgodności na poziomie krajowym z KMGBF. Należy również zauważyć, że rozporządzenie UE jest prawnie wiążące, a zatem stanowi ważny krok w kierunku zapewnienia zgodności w krajach europejskich.
Zobacz też:
