Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii z dachem zielonym

Uniwersytet Śląski w Katowicach rozpoczyna budowę Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii (ŚICCH). Będzie to najnowocześniejszy w Polsce budynek, w którym realizowana będzie nowoczesna dydaktyka oraz prowadzone będą kompleksowe badania rozwijające krajową i światową naukę.

Znajdą się tu m.in. nowoczesne laboratoria, przestrzenie dla studentów, ogród na dachu, sale seminaryjne, wykładowe i konferencyjne, aule czy pracownie komputerowe i pierwsza z pracowni Sieciowego Centrum Nauki, która będzie jednym z trwałych efektów obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024.

Inwestycja umożliwi podniesienie jakości i warunków kształcenia wyższego, a zarazem pozwoli na rozwój społeczeństwa o wysokich kwalifikacjach zawodowych poszukiwanych na rynku pracy. Przyczyni się także do rozwoju badań naukowych i wzmocnienia rangi Katowic jako ośrodka akademickiego.

26 maja 2025 roku oficjalnie rozpoczęła się budowa centrum, a jej zakończenie zaplanowane jest na koniec 2027 roku. Inwestycja warta jest blisko 318,5 mln zł, z czego ok. 239,5 mln zł stanowi dofinansowanie z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027.

Atrakcyjne przestrzenie dla społeczności akademickiej i wszystkich pasjonatów nauki

W powstającym budynku centrum zaplanowane są także liczne przestrzenie zapewniające komfort  studiowania. W nowocześnie wyposażonych, funkcjonalnych laboratoriach studenci i doktoranci będą mogli prowadzić badania w dogodnych warunkach i pod okiem ekspertów. Projekt zakłada również stworzenie pokojów studenckich, które będą cichymi, odosobnionymi miejscami do samodzielnej nauki.

Kompleks dydaktyczno-badawczy ŚICCH to bezpośrednia odpowiedź na rosnące potrzeby prowadzenia badań oraz umacniania współpracy między sferą nauki i gospodarki – szczególnie wspomagającej tworzenie nowoczesnych materiałów funkcjonalnych.

Ponadto centrum, jako część uniwersytetu, będzie stanowić przestrzeń, w której można uczyć się przystosowania do życia we współczesnym, dynamicznie zmieniającym się świecie, odporności na wyzwania codzienności, walki z ignorancją oraz przeciwstawiania się trudnościom konfliktów i katastrof.

W obiekcie znajdą się specjalistyczne laboratoria obejmujące dyscypliny nauk chemicznych, fizycznych oraz biologicznych – infrastruktura ta umożliwi szybkie przeprowadzanie testów oraz projektowanie substancji bioaktywnych (takich jak szczepionki) będących kluczowym wsparciem w sytuacjach nagłych zagrożeń zdrowotnych.

W budynku powstanie też demonstracyjna przestrzeń Sieciowego Centrum Nauki, w której naukowcy będą objaśniać zjawiska naukowe w kontekście prowadzonych badań. Odbiorcy – uczniowie, pasjonaci, mieszkańcy regionu – będą mieli okazję prowadzić rozmowy ze specjalistami, zgłaszać problemy badawcze, a także obserwować z bliska naukę „dziejącą się”.

Będzie tam również można zapoznać się z kluczowymi projektami badawczymi i ekspozycjami naukowymi oraz korzystać z aktywności popularnonaukowych z zakresu nauk ścisłych i technicznych.

Co w centrum będą robić nasi naukowcy?

Poprzez badania naukowe i prace rozwojowe prowadzone w centrum naukowcy będą zgłębiać istniejące i poszukiwać nieopisane korelacje między właściwościami materii a jej zachowaniem w praktycznym wykorzystaniu. W działania, jakie realizowane będą w ŚICCH, już teraz wpisują się przełomowe badania prowadzone na Wydziale Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ przez badaczki i badaczy notowanych w rankingach najbardziej wpływowych i najczęściej cytowanych ludzi nauki – wśród tych osiągnięć warto wyróżnić m.in.:

• rozwój technologii służących przemysłowi samochodowemu (pierwszy polski biodiesel) przez prof. dr hab. Marzenę Dzidę;
• projektowanie nowoczesnych leków – w tym do walki z nowotworami przez prof. dr. hab. Roberta Musioła oraz przydatnych w nowoczesnym rolnictwie przez prof. dr. hab. inż. Jarosława Polańskiego;
• projektowanie i otrzymywanie materiałów fotoluminescencyjnych, które mogą być stosowane w optoelektronice, fotokatalizie i medycynie, przez prof. dr hab. Barbarę Machurę;
• badanie właściwości adsorpcyjnych grafenu i tlenku grafenu przez prof. Rafała Sitko;
• fizykochemiczne badania kryminalistyczne oraz analiza mechanizmów powstawania śladów krwawych przez prof. Grzegorza Zadorę;
• opisanie historii odkryć pierwiastków chemicznych przez dr. hab. Jana G. Małeckiego, prof. UŚ.

Wśród innych zagadnień badanych w Uniwersytecie Śląskim warto również wymienić m.in.: opatentowanie nowego związku wykorzystywanego w terapiach przeciwnowotworowych (dr inż. Jacek Mularski, dr Katarzyna Malarz, prof. dr hab. Robert Musioł), badanie wpływu plastików na zdrowie człowieka (dr Joanna Orzeł), analizę zanieczyszczenia środowiska szkodliwymi substancjami (dr inż. Paweł Świt), badanie nowatorskich powłoki ogniw fotowoltaicznych (dr inż. Marcin Libera) czy nanofarmakologię i lepszą diagnostykę w medycynie (dr hab. inż. Maciej Serda, prof. UŚ). Rozwój nauk chemicznych i biologicznych ma szczególne znaczenie dla regionu i kraju w kontekście przemiany gospodarki na neutralną dla klimatu.

Sprawiedliwa transformacja

Inwestycja będzie stanowić także istotną część Zielonej Strefy Nauki (ZSN), która wychodzi naprzeciw potrzebom wynikającym z przeprowadzanej sprawiedliwej transformacji. Projekt związany z Europejskim Miastem Nauki Katowice 2024 to kompleksowa inicjatywa, która zakłada stworzenie zielonej przestrzeni wspierającej zarówno dobrostan mieszkańców Katowic, jak i społeczne aspekty życia w regionie. Jednym z nadrzędnych celów ZSN jest rewitalizacja i przywrócenie do stanu naturalnego rzeki Rawy.

Z inicjatywą wiąże się również utworzenie Sieciowego Centrum Nauki, w ramach którego uczelnie publiczne Katowic zapewniają szerokiej grupie odbiorców kontakt z bieżącymi efektami pracy śląskich naukowców.

Koncepcja Zielonej Strefy Nauki, której częścią będzie ŚICCH, wiąże się z planowanymi działaniami w ramach określonych w projekcie Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego 2030 Inteligentnych Specjalizacji w województwie śląskim: energetyka, przemysły wschodzące, zielona gospodarka.

Cele projektu mają także wspólną płaszczyznę z celami zawartymi w „Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu na lata 2021–2030” oraz „Polityce Gospodarki Niskoemisyjnej dla Województwa Śląskiego. Regionalnej Polityce Energetycznej do roku 2030”. Jego efekty wpłyną docelowo na: redukcję emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie udziału OZE w zużyciu energii, wzrost efektywności energetycznej oraz redukcję udziału węgla w produkcji energii elektrycznej.

Realizacja projektu ŚICCH

Śląskie Interdyscyplinarne Centrum Chemii będzie nowym obiektem w kwartale pomiędzy ulicami Bankową, Chełkowskiego, Moniuszki oraz Uniwersytecką. Zostanie wybudowane i wyposażone w ramach dofinansowania ze środków Unii Europejskiej w programie Fundusze Europejskie dla Śląskiego. Zakończenie realizacji inicjatywy zaplanowane jest na 2027 rok.

Wartość projektu ŚICCH wynosi blisko 318,5 mln zł (318 465 217,63 zł), z czego dofinansowanie z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021–2027 Priorytet FESL.10 „Fundusze Europejskie na transformację” obejmuje blisko 239,5 mln zł (239 415 754,10 zł).

Charakterystyka Śląskiego Interdyscyplinarnego Centrum Chemii

• 8 kondygnacji (7 naziemnych + garaż);
• zagospodarowanie terenu przyległego;
• zakup wyposażenia niezbędnego do funkcjonowania obiektu jako jednostki edukacyjnej;
• zastosowanie elementów i rozwiązań zgodnych z założeniami Gospodarki Obiegu Zamkniętego;
• montaż instalacji OZE (panele fotowoltaiczne oraz pompy ciepła – powietrzne);
• wykorzystywanie chłodu z powietrza atmosferycznego (free-cooling);
• zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej, w tym realizacja dodatkowych nasadzeń (rabaty, zieleńce, ogrody deszczowe oraz dach zielony na części nietechnicznej);
• retencjonowanie i wykorzystanie wody deszczowej m.in. do podlewania zieleni czy spłukiwania toalet;
• pełne dostosowanie budynku do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami: wszelkie konieczne oznaczenia i udogodnienia dla osób słabowidzących i słabosłyszących (m.in. pętle indukcyjne, oznaczenia alfabetem Braille’a, pasy ostrzegawcze, identyfikacja wizualna), pokoje wyciszeń, pomieszczenia dla osób poruszających się na wózkach, pochylnie, odpowiednio przystosowane windy i sanitariaty, odpowiednio wyposażone pomieszczenia dla opiekuna z dzieckiem oraz karmiących matek;
• zintegrowany system BMS umożliwiający zdalne zarządzanie i kontrolę funkcjami technicznymi.

Źródło: Uniwersytet Śląski