Uzgodniony tekst ustawy o przywracaniu przyrody wyznacza cele w zakresie ekologizacji miast dla krajów UE

9 listopada 2023 r. Parlament Europejski i Rada UE osiągnęły porozumienie w sprawie pierwszej w Europie ustawy o przywracaniu przyrody. Ostateczny tekst, który nie został jeszcze udostępniony publicznie, upoważnia państwa członkowskie do wyznaczania celów w zakresie ekologizacji w miastach.

Mówiąc dokładniej, państwa członkowskie będą musiały dopilnować, aby do końca 2030 r. nie doszło do utraty netto miejskich przestrzeni zieleni, chyba że w przypadku ekosystemów miejskich, które obejmują już ponad 45% przestrzeni zielonej. Po 2031 r. państwa członkowskie będą musiały zwiększać ilość miejskich przestrzeni z zielenią, aż do osiągnięcia „zadowalającego poziomu” (który muszą określić).

Zwiększanie ilości zieleni miejskiej obejmie także integrację przestrzeni zielonych na budynkach i infrastrukturze.

To pozytywny wynik, ponieważ nada impuls do zazieleniania miast, w tym dachów i ścian, wspierając odbudowę różnorodności biologicznej na obszarach miejskich. Jednakże szczególną uwagę należy zwrócić na sposób ustalania „zadowalającego poziomu” zazieleniania oraz na monitorowanie postępów poszczególnych miast.

Komunikat prasowy Rady UE w sprawie porozumienia dotyczącego ustawy o przywracaniu przyrody można znaleźć poniżej.

Odnowa przyrody: Rada i Parlament osiągają porozumienie w sprawie nowych przepisów o przywracaniu i ochronie zdegradowanych siedlisk w UE
Prezydencja Rady i przedstawiciele Parlamentu Europejskiego osiągnęli wstępne porozumienie polityczne w sprawie rozporządzenia o restytucji przyrody. Wniosek ma na celu wprowadzenie środków mających na celu przywrócenie co najmniej 20% obszarów lądowych i morskich UE do 2030 r. oraz wszystkich ekosystemów wymagających odbudowy do 2050 r. Określono w nim konkretne, prawnie wiążące cele i zobowiązania w zakresie odtwarzania przyrody w każdym z wymienionych ekosystemów – od gruntów rolnych i lasów po ekosystemy morskie, słodkowodne i miejskie.

Rozporządzenie stanowi integralną część strategii ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2030 r. i pomoże UE w realizacji jej międzynarodowych zobowiązań, w szczególności globalnych ram różnorodności biologicznej ONZ Kunming-Montreal uzgodnionych na konferencji ONZ w sprawie różnorodności biologicznej (COP15) w 2022 r.

Wstępne porozumienie będzie musiało zostać zatwierdzone i formalnie przyjęte przez współprawodawców przed wejściem w życie.

Zakres i cele rozporządzenia
Nowe przepisy pomogą przywrócić zdegradowane ekosystemy w siedliskach lądowych i morskich państw członkowskich, osiągnąć nadrzędne cele UE w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej oraz zwiększyć bezpieczeństwo żywnościowe. Rozporządzenie wymaga od państw członkowskich ustanowienia i wdrożenia środków mających na celu przywrócenie co najmniej 20% obszarów lądowych i morskich UE do 2030 roku.

Rozporządzenie obejmuje szereg ekosystemów lądowych, przybrzeżnych i słodkowodnych, w tym tereny podmokłe, użytki zielone, lasy, rzeki i jeziora, a także ekosystemy morskie, w tym trawę morską, gąbki i koralowce (wymienione w załącznikach I i II). Wymaga od państw członkowskich wprowadzenia do 2030 r. środków mających na celu przywrócenie co najmniej 30% typów siedlisk wymienionych w obu załącznikach, które są w złym stanie. Współprawodawcy uzgodnili, że do 2030 r. państwa członkowskie muszą priorytetowo traktować obszary Natura 2000 przy wdrażaniu środków odbudowy określonych w rozporządzeniu.

Państwa członkowskie muszą również ustanowić środki w celu przywrócenia co najmniej 60% siedlisk w złym stanie do 2040 r. i co najmniej 90% do 2050 r. Dodano dodatkową elastyczność dla bardzo powszechnych i szeroko rozpowszechnionych siedlisk.

Wymóg niepogarszania stanu
Tekst zawiera wymóg zapobiegania znacznemu pogorszeniu stanu obszarów podlegających odtworzeniu, które osiągnęły dobry stan, oraz obszarów, na których występują siedliska lądowe i morskie wymienione w załącznikach I i II. Współprawodawcy zgodzili się, aby wymóg ten był oparty na wysiłkach. Wymóg będzie mierzony na poziomie typu siedliska.

Przywracanie owadów zapylających
W ostatnich dziesięcioleciach liczebność i różnorodność dzikich owadów zapylających w Europie dramatycznie spadła. Aby temu zaradzić, rozporządzenie wprowadza konkretne wymogi dla państw członkowskich, aby określiły środki mające na celu odwrócenie spadku populacji owadów zapylających najpóźniej do 2030 roku. Na podstawie aktów delegowanych przyjętych przez Komisję w celu ustanowienia naukowej metody monitorowania różnorodności i populacji owadów zapylających państwa członkowskie będą musiały monitorować postępy w tym zakresie co najmniej co sześć lat po 2030 r.

Obowiązki specyficzne dla ekosystemu
Rozporządzenie określa szczegółowe wymogi dla różnych rodzajów ekosystemów.

Ekosystemy rolnicze
Tekst wymaga od państw członkowskich wprowadzenia środków mających na celu osiągnięcie tendencji wzrostowych w co najmniej dwóch z następujących trzech wskaźników:

• Wskaźnik motyli łąkowych
• Udział gruntów rolnych o cechach krajobrazu o wysokiej różnorodności (HDLF)
• Zawartość węgla organicznego w glebie mineralnej na gruntach uprawnych.

Określono również cele czasowe w zakresie zwiększenia na poziomie krajowym wskaźnika ptaków w krajobrazie rolniczym.

Współprawodawcy zgodzili się zapewnić państwom członkowskim elastyczność w zakresie ponownego nawadniania torfowisk, ponieważ niektóre z nich będą nieproporcjonalnie dotknięte tymi zobowiązaniami. Tekst wyznacza cele przywrócenia 30% osuszonych torfowisk użytkowanych rolniczo do 2030 r., 40% do 2040 r. i 50% do 2050 r., chociaż państwa członkowskie, które są silnie dotknięte, będą mogły zastosować niższy odsetek. Środki przywracania obejmują ponowne nawadnianie gleb organicznych tworzących osuszone torfowiska, co pomaga zwiększyć różnorodność biologiczną i zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych. Współprawodawcy uzgodnili również, że osiągnięcie celów w zakresie ponownego nawadniania nie oznacza obowiązku dla rolników i prywatnych właścicieli gruntów.

Ekosystemy leśne
Zgodnie z uzgodnionym tekstem państwa członkowskie będą zobowiązane do wprowadzenia środków w celu zwiększenia różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i osiągnięcia tendencji wzrostowych na poziomie krajowym niektórych wskaźników, takich jak stojące i leżące martwe drewno oraz wspólny indeks ptaków leśnych, biorąc pod uwagę ryzyko pożarów lasów.

Współprawodawcy dodali również przepis wzywający państwa członkowskie do przyczynienia się do zasadzenia co najmniej trzech miliardów dodatkowych drzew do 2030 r. na poziomie UE.

Ekosystemy miejskie i łączność rzeczna
W odniesieniu do ekosystemów miejskich Rada i Parlament uzgodniły, że państwa członkowskie powinny osiągnąć tendencję wzrostową w zakresie miejskich terenów zielonych, aż do osiągnięcia zadowalającego poziomu. Uzgodniły również, że państwa członkowskie powinny zapewnić, że między wejściem w życie rozporządzenia a końcem 2030 r. nie nastąpi utrata netto miejskich terenów zielonych i zadrzewień miejskich, chyba że ekosystemy miejskie mają już ponad 45% terenów zielonych.

Wstępne porozumienie zawiera zobowiązanie państw członkowskich do zidentyfikowania i usunięcia barier spowodowanych przez człowieka w łączności wód powierzchniowych, w celu przekształcenia co najmniej 25 000 km rzek w rzeki o swobodnym przepływie do 2030 r. oraz utrzymania przywróconej naturalnej łączności rzek.

Krajowe plany renaturyzacji
Zgodnie z nowymi przepisami, państwa członkowskie muszą regularnie przedkładać Komisji krajowe plany renaturyzacji, pokazujące, w jaki sposób zrealizują wyznaczone cele. Muszą również monitorować i raportować swoje postępy.

Zgodnie z nowymi przepisami państwa członkowskie muszą regularnie przedkładać Komisji krajowe plany odbudowy, pokazujące, w jaki sposób będą realizować cele. Muszą również monitorować i raportować swoje postępy.

Współprawodawcy zdecydowali się na podejście stopniowe. Państwa członkowskie najpierw przedstawią krajowe plany odbudowy obejmujące okres do czerwca 2032 r., wraz z przeglądem strategicznym na okres po czerwcu 2032 r. Do czerwca 2032 r. państwa członkowskie przedstawią plany odbudowy na dziesięć lat do 2042 r. wraz z przeglądem strategicznym do 2050 r., a do czerwca 2042 r. przedstawią plany na pozostały okres do 2050 r.

Tekst pozwala państwom członkowskim na uwzględnienie ich zróżnicowanych wymagań społecznych, gospodarczych i kulturowych, cech regionalnych i lokalnych oraz gęstości zaludnienia, w tym szczególnej sytuacji regionów najbardziej oddalonych, przy opracowywaniu ich planów.

Finansowanie środków odbudowy
Wstępne porozumienie wprowadza nowy przepis nakładający na Komisję obowiązek przedłożenia sprawozdania, rok po wejściu w życie rozporządzenia, zawierającego przegląd zasobów finansowych dostępnych na poziomie UE, ocenę potrzeb finansowych w zakresie wdrażania oraz analizę określającą wszelkie luki w finansowaniu. W stosownych przypadkach sprawozdanie zawierałoby również propozycje odpowiedniego finansowania, bez uszczerbku dla kolejnych wieloletnich ram finansowych (WRF, 2028-2034).

Współprawodawcy uzgodnili również wprowadzenie przepisu zachęcającego państwa członkowskie do promowania istniejących prywatnych i publicznych systemów wspierania zainteresowanych stron wdrażających środki odbudowy, w tym zarządców i właścicieli gruntów, rolników, leśników i rybaków. W tekście wyjaśniono również, że krajowe plany odbudowy nie pociągają za sobą obowiązku przeprogramowania finansowania wspólnej polityki rolnej (WPR) lub wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) w ramach WRF na lata 2021-2027 w celu wdrożenia tego rozporządzenia.

Porozumienie tymczasowe wyznacza datę 2033 r. na dokonanie przez Komisję przeglądu i oceny stosowania rozporządzenia oraz jego wpływu na sektory rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa, a także jego szerszych skutków społeczno-gospodarczych.

Tekst wprowadza również możliwość zawieszenia wdrażania tych przepisów rozporządzenia związanych z ekosystemami rolnymi na okres do jednego roku za pośrednictwem aktu wykonawczego, w przypadku nieprzewidywalnych i wyjątkowych zdarzeń pozostających poza kontrolą UE i mających poważne konsekwencje dla bezpieczeństwa żywnościowego w całej UE.

Kolejne kroki
Wstępne porozumienie zostanie teraz przedłożone przedstawicielom państw członkowskich w Radzie (Coreper) i parlamentarnej komisji środowiska do zatwierdzenia. Jeśli zostanie zatwierdzone, tekst będzie musiał zostać formalnie przyjęty przez obie instytucje, po weryfikacji prawno-językowej, zanim zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie.

Kontekst
W dniu 22 czerwca 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała ustawę o przywracaniu przyrody w ramach unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej na 2030 r., która jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu. Ponad 80% europejskich siedlisk jest w złym stanie. Dotychczasowe wysiłki na rzecz ochrony i zachowania przyrody nie były w stanie odwrócić tego niepokojącego trendu.

Dlatego też, po raz pierwszy w historii, we wniosku przewidziano przyjęcie środków mających na celu nie tylko ochronę, ale i odbudowę przyrody. Wniosek ma na celu poprawę stanu przyrody poprzez ustanowienie wiążących celów i zobowiązań w szerokim zakresie ekosystemów na lądzie i na morzu.

Państwa członkowskie będą musiały wprowadzić skuteczne i obszarowe środki odbudowy, aby osiągnąć cele dla poszczególnych ekosystemów. Aby ocenić te środki, państwa członkowskie musiałyby planować z wyprzedzeniem, opracowując krajowe plany odbudowy przyrody, w ścisłej współpracy z naukowcami, zainteresowanymi stronami i społeczeństwem. Propozycja definiowałaby również wskaźniki bioróżnorodności do mierzenia postępów.

Rada osiągnęła porozumienie („podejście ogólne”) w sprawie wniosku 20 czerwca 2023 r. na posiedzeniu Rady ds. Środowiska, natomiast Parlament Europejski przyjął swoje stanowisko 12 lipca.

Źródło: www.consilium.europa.eu