Strategia zielonych dachów miasta Hamburg – wywiad

Wywiad Katarzyny Wolańskiej z Klausem Hoppe z Wydziału Architektury Krajobrazu i Zieleni Miejskiej Urzędu Środowiska i Energii miasta Hamburg.

Hamburg od kwietnia 2014 posiada własną strategię dotyczącą stymulowania budowy zielonych dachów w mieście, realizując ideę green smart city. Na czym polega ta strategia? Jakie cele zostały wyznaczone podczas formułowania strategii?

To hanzeatyckie miasto jest pierwszą niemiecką metropolią, która w rozwinęła wszechstronną strategię dachów zielonych. Celem jest obsadzenie aż 100 ha powierzchni dachowej w obszarze miejskim. Żeby uzmysłowić Państwu skalę tego przedsięwzięcia, jest to równowartość podwójnej powierzchni parku miejskiego „Planten un Blomen” w Hamburgu.

Tylko nowe budownictwo mieszkaniowe samo w sobie zapewnia 44 ha dachów zielonych, natomiast budownictwo komercyjne zapewnia 66 ha. 20% z tych nowo powstających zielonych obszarów ma być dostępne dla mieszkańców lub pracowników tych obiektów komercyjnych jako tereny rekreacyjne lub ogrody społeczne.

Ministerstwo Środowiska i Energii zapewnia wsparcie finansowe potrzebne do stworzenia dachów zielonych, w sumie jest to 3 mln EUR do roku 2019. Ten projekt został zainicjowany przez Hamburskie Ministerstwo Środowiska i Energii we współpracy z Uniwersytetem HafenCity.

Aby odnieść sukces z tą strategią dachów zielonych, miasto łączy promocję, dialog społeczny, taktykę (politykę, strategię) oraz badania:

Komunikacja i dialog:

Ten stymulujący program jest ściśle zintegrowany z kampanią miejską popularyzującą świadomość na temat dachów zielonych „On Your Roofs, Get Set, Green”. Prowadzona kampania jest bardzo intensywna, wykorzystuje plakaty, ulotki, artykuły prasowe i promocję internetową. Dzięki tak szerokiej kampanii, korzyści wynikające ze stosowania dachów zielonych są znane i mogą być popularyzowane przez mieszkańców Hamburga oraz osoby odwiedzające to miasto.

Za całą komunikację związaną z polityką dachów zielonych jest odpowiedzialny specjalnie oddelegowany pracownik w Hamburskim Ministerstwie Środowiska i Energii. Dialog jest konieczny z wieloma grupami społecznymi – lokalnymi politykami, autorytetami, architektami, inżynierami i ekonomistami.

Strategia i regulacje prawne:

Umiejscowienie strategii dachów zielonych w planowaniu zagospodarowania przestrzeni miejskiej i krajobrazu. Celem tej strategii jest włączenie przepisów dotyczących dachów zielonych do regulacji prawnych związanych z budownictwem, zagospodarowaniem wody i planowaniem przestrzennym i terenów zielonych.

Wsparcie ze strony nauki:

Wsparcie ze strony sektora naukowego dla Strategii Dachów Zielonych zapewnia Uniwersytet HafenCity. Pracownicy naukowi z Uniwersytetu dzielą się wiedzą z zakresu międzynarodowych badań związanych z dachami zielonymi oraz własnymi rekomendacjami, które są wykorzystywane do budowy dachów zielonych w Hamburgu. Zbierają też dane dotyczące retencji wodnej i wpływu dachów zielonych na retencjonowanie wód opadowych, w szczególności podczas opadach nawałnicowych. Wprawdzie miasto Hamburg oraz Uniwersytet HafenCity chcą rozwinąć standardy dotyczące dachów zielonych, które pozostałe miasta mogłyby wykorzystać podczas swoich działań związanych z adaptacją do zmian klimatu.

Prace naukowe są częściowo finansowane ze środków rządu federalnego Niemiec jako część projektu o nazwie „Measures to adapt to Climate Change”.

Czy w ramach strategii zielonych dachów w Hamburgu powstał jakiś system zachęt ekonomicznych. Jeśli tak, to na czym polega, czy te zachęty są adresowane do indywidualnych inwestorów czy firm deweloperskich? Dla jakiego typu budynków są przewidziane te zachęty ekonomiczne?

Strategia stymulowania budowy dachów zielonych zakłada, że do 31 grudnia 2019 roku inwestor budujący dach zielony lub właściciel budynku może dostać dotację. Miasto finansuje do 60% kosztów budowy dachu zielonego. Ponieważ dachy zielone retencjonują w znacznym stopniu wody opadowe, dodatkowo właściciel budynku, na którym znajduje się dach zielony może zaoszczędzić 50% opłat za wody opadowe. Jeśli dach zielony nie musi być podłączony do systemu kanalizacji, opłaty za wody opadowe mogą być zupełnie zredukowane.

Warunkiem otrzymania dotacji jest to, aby dach zielony miał powierzchnię min. 20m2 na wysokości powyżej poziomu ziemi i nie może przekraczać 30% nachylenia (nie może być to dach skośny powyżej 30% nachylenia). Dotacje są dostępne tylko dla właścicieli, którzy we własnym zakresie zazieleniają dachy, przy czym warstwa substratu musi mieć grubość nie mniejszą niż 8 cm. Dokładne warunki zostały podane w specjalnie przygotowanych wytycznych link Zgłoszenia w sprawie dotacji są kierowane do Hamburgischen Investitions- und Forderbank (IFB).

Czym kierowały się władze miasta decydując się na opracowanie tej strategii i wprowadzając taką strategię?

W Hamburgu wzrasta liczba mieszkańców, co stawia przed polityką miejską wymagania zwiększania liczby zabudowy mieszkaniowej. Aby zachować zwartą strukturę zabudowy miejskiej, miasto dąży do poprawy raczej jakości niż ilości miejskich otwartych przestrzeni zielonych. W tym kontekście celem Hamburga jest stanie się bardziej zielonym, wykorzystując powierzchnię dachów. Celem jest posadzenie do roku 2020 na 100 ha powierzchni dachów zielonych, w miejskim obszarze metropolitalnym. Jest to równowartość podwojonej powierzchni parku miejskiego ‘Planten un Blomen’, który ma 45 ha.

Hamburg jest stale powiększającym się miastem, pokazującym, że tworzenie nowych powierzchni mieszkalnych i szerzenie świadomości ekologicznej może być spójne. Jak zostało to ustanowione w miejskiej strategii ochrony środowiska, plan adaptacji do zmian klimatu na 2016 zwraca uwagę na wzrost opadów nawałnicowych, powodzi i upałów. W tym kontekście dachy zielone mają pozytywny wpływ zarówno na klimat miasta, jak i na zarządzanie wodami opadowymi.

Dachy zielone mają pozytywny wpływ na klimat miasta, temperatura na dachach zielonych jest niższa, co przyczynia się do redukcji zjawiska miejskiej wyspy ciepła. Dachy zielone poprawiają też izolacyjność budynków, dzięki czemu poprawiają adaptację do ekstremalnych temperatur.

Kto opracowywał w Hamburgu strategię, jak duży zespół, jakiego typu to byli specjaliści (władze miasta, architekci, urbaniści, przedsiębiorcy, naukowcy, praktycy z branży dachów zielonych)?

Hamburg korzysta z dużych możliwości powiązań branżowych i współpracy z innymi miastami, aby zaprezentować się jako centrum aktywnych działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu w skali swojego regionu, kraju, Europy i na skalę ogólnoświatową. Doświadczenie nabyte w tym procesie jest wykorzystywane w prowadzeniu własnej polityki miejskiej adaptacji do zmian klimatu oraz poprzez dobre praktyki przekazywane innym miastom.

Zlecenie na rozwinięcie strategii zielonych dachów w Hamburgu zostało przekazane do naszego Ministerstwa (dawniej Urząd ds. Rozwoju Miasta i Środowiska) przez pierwszego Burmistrza Hamburga. Strategia została rozwinięta w Wydziale Zieleni Miejskiej i Architektury Krajobrazu ze wsparciem ze strony kierownictwa urzędu. Strategia ze swoimi celami i obszarami działania została zredagowana w postaci oficjalnego dokumentu i przyjęta przez nasz senat i mieszkańców jako podstawa do działania w zakresie zarządzania. Równocześnie na rozwój strategii zielonych dachów złożyliśmy wniosek o otrzymanie federalnych środków wsparcia w ramach Niemieckiej Strategii Adaptacji do Zmian Klimatu (Deutsche Klimaanpassungsstrategie) i razem z UniwersytetemHafenCity, od sierpnia 2014 roku jesteśmy wspierani kwotą ok. 300.000 € na 3 lata.

Jak wyglądało wdrażanie? Czy prowadzili Państwo jakieś działania edukacyjne i do kogo były one skierowane, jak dużą grupę objęły?

Regularnie prowadzimy szkolenia wspólnie z Izbą Architektów i Inżynierów oraz Związkiem Niemieckich Architektów Krajobrazu na temat zazieleniania dachów. Wielkość grup uczestników to 15 – 20 osób. Poza tym wygłaszamy wiele wykładów w ramach różnorodnych wydarzeń, targów, konferencji, kół zrównoważonego rozwoju, Izb Rzemieślniczych, Izb Handlowych.

Jak duży zespół prowadzi teraz działania związane z tą strategią i jakiego typu są to specjaliści?

Dwie osoby pracują na pełen etat, obie to architekci krajobrazu i jedna grupa z przedstawicielami różnych wydziałów (kancelarii prawnej, ochrony przyrody, gospodarki wodnej, planowania miejskiego, budownictwa mieszkaniowego, zarządzania nieruchomościami).

Ile zbudowano od kwietnia 2014 zielonych dachów w Hamburgu? Czy jest porównanie z innymi miastami, z dachami płaskimi w innych miastach w Niemczech?

Mamy zakończoną dużym sukcesem inicjatywę ogrodu społecznego zlokalizowaną na dachu parkingu – Garten Deck St. Pauli. http://www.gartendeck.de/ Gartendeck był początkowo jedynie tymczasowo stworzonym ogrodem miejskim pryz ulicy Große Freiheit, pomiędzy drukarnią St. Pauli, a klubem muzycznym Idra: 1100 m2 powierzchni dachowej, 400 m2 zieleni, około 650 skrzynek, 1 kontener, 12 łopat, 2 taczki, 172 różnych rodzajów roślin, 5 rodzin pszczelich, 4 kompostowniki i 1 biohumus. Ogród jest jednak przede wszystkim miejscem, gdzie wskrzeszane są struktury społeczne: sąsiedzi się poznają, razem pracują w ogrodzie i w ten sposób współtworzą całą dzielnicę.

Strategia ta nie tylko przewiduje bodźce finansowe, prowadzi bardzo szeroko zakrojone działania PR i jednocześnie pracuje nad wdrożeniem przepisów prawnych dla realizacji zielonych dachów, ale także prowadzi do zmian krajowego prawa budowlanego, tak aby ze względów ekologicznych i zmian klimatu móc wyznaczać zielone dachy. Sukces naszej strategii tkwi w sformułowaniu celów, w szerokości obszarów działania, we wsparciu politycznym i zaangażowaniu poszczególnych pracowników.

Pan Klaus Hoppe z Wydziału Architektury Krajobrazu i Zieleni Miejskiej Urzędu Środowiska i Energii miasta Hamburg był gościem i prelegentem podczas konferencji 6 Warszawskie Rozmowy Architektoniczne, która odbyła się 10.06.2016. Warszawskie Rozmowy Architektoniczne są cyklem wykładów i dyskusji na tematy urbanistyczne, architektoniczne i z zakresu architektury krajobrazu rozumianych jako wymiana innowacji i praktycznych doświadczeń z Polski i Niemiec.

Tegoroczna 6 już edycja konferencji Warszawskie Rozmowy Architektoniczne pod nazwą „ZIELONE MIASTO – miasto jako ogród, czyli szansa terenów otwartych” była jednym z wydarzeń specjalnych projektu „Zielone Miasto”.  

Więcej na temat strategii zielonych dachów w Hamburgu

http://www.hamburg.de/gruendach

Redakcja dziękuje za współpracę:

Dr. Hanna Bornholdt Scientific Consultant, Landscape Architect

Tłumaczenie: Agata Wolańska i Anna Remblewska