Rola zielono-niebieskiej infrastruktury w mitygacji i adaptacji do zmian klimatu na przykładzie inwestycji w zielono-niebieską infrastrukturę w ramach projektu „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki”
Zielono-niebieska infrastruktura może pełnić we współczesnych miastach wiele funkcji i zapewniać liczne korzyści. Ze względu na negatywne skutki zmian klimatu, aktualnie najbardziej akcentuje się jej znaczenie w procesach adaptacji do zmian klimatu, a także ochrony klimatu przed dalszymi zmianami (mitygacji) i ochrony środowiska.
Nie bez znaczenia jest też aspekt zdrowotny (taki jak walka z zanieczyszczeniem powietrza i miejską wyspą ciepła), społeczny (czyli integracja, poprawa jakości życia mieszkańców i odpowiedź na ich potrzeby) oraz ekonomiczny (są to stosunkowo tanie rozwiązania dające duże korzyści).
Jeżeli nie będziemy podejmować odpowiednich działań, to skutki zmian klimatu będą nas kosztować coraz więcej, zarówno w wymiarze finansowym, jak i jeśli chodzi o zdrowie i jakość życia mieszkańców. Specjaliści ostrzegają, że zjawiska ekstremalne będą występowały najprawdopodobniej z coraz większą częstotliwością i będą obejmowały coraz większe obszary kraju.
Zanieczyszczenie powietrza, powodzie, deszcze nawalne, susze oraz wysokie temperatury stanowią zagrożenie dla mieszkańców miast i mogą generować wymierne straty. Zmiany klimatu mają wpływ na większość elementów funkcjonowania miasta i zdrowie mieszkających tam ludzi.
Czym jest zielono-niebieska infrastruktura
Zielono-niebieska infrastruktura (termin stosowany w piśmiennictwie: Błękitno-Zielona Infrastruktura, w skrócie BZI) jest instrumentem, który wykorzystuje przyrodę w celu uzyskania korzyści ekologicznych, gospodarczych i społecznych (tak zwane usługi ekosystemów).
Zielone (z zastosowaniem roślinności) i niebieskie (wodne) obszary to jedno z narzędzi zapobiegania poburzowym podtopieniom (retencja krajobrazowa), stworzenia przyjemnego miejskiego mikroklimatu, ochronie miasta przed powstawaniem zjawiska miejskiej wyspy ciepła, poprawie jakości powietrza, a także zróżnicowanego środowiska naturalnego w mieście (bioróżnorodność).
Budowanie zielonych dachów (dachy budynków pokryte roślinnością), roślinnych ścian (pionowe konstrukcje, w tym ściany pokryte roślinnością) oraz pozostawianie niezabudowanych terenów zielonych, czy tworzenie nowych nasadzeń zieleni w tkance miejskiej (nawet takich na małym obszarze jak parki kieszonkowe, czy ogrody deszczowe) to elementy składowe zielonej infrastruktury w miastach, czyli działań związanych z instalacją roślin w mieście.
W połączeniu z rozwiązaniami z zakresu niebieskiej infrastruktury (system gospodarowania wodą), infrastruktura zielona zwiększa retencję wody deszczowej i stanowi element zapobiegania powodziom (Podręcznik adaptacji dla miast, 2015).
Rola zielonej infrastruktury we współczesnych miastach została podkreślona poprzez przyjęcie przez Komisję Europejską w maju 2013 roku specjalnej strategii, której celem jest zachęcenie do stosowania zielonej infrastruktury i szerszego jej uwzględniania w planowaniu przestrzennym.
Ze względu na potrzebę adaptacji do zmian klimatu inwestycje w zieloną i błękitną infrastrukturę pojawiają się jako cenne narzędzia w wielu strategicznych dokumentach opracowywanych dla i przez polskie miasta oraz w realizowanych aktualnie projektach.
Różnorodność biologiczna
Zielono-błękitna infrastruktura jest obecnie wykorzystywana przede wszystkim jako narzędzie zwiększania retencji i bioróżnorodnościna terenach zabudowanych.
Postępująca urbanizacja, zmiany klimatyczne, wycinanie starych drzew, zanieczyszczenie powietrza, wprowadzanie do środowiska nadmiernej ilości roślin obcego pochodzenia (w szczególności roślin inwazyjnych) przyczyniają się do zmniejszania różnorodności biologicznej.
Dlatego powinniśmy nie tylko przeciwdziałać zmniejszaniu różnorodności biologicznej, ale także prowadzić działania, których celem jest zwiększenie bioróżnorodności.
W ramach projektu „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” powstały łąki kwietne, parki kieszonkowe, skwery miejskie, pergole z pnączami, zielone przystanki, dosadzono dodatkową roślinność na terenie Miejskiej Winnicy, posadzono liczne kwiaty, krzewy i drzewa. Wszystkie te obszary stanowią naturalne siedliska dla fauny i flory.
Retencja krajobrazowa
Jednym z największych wyzwań dla miast w Polsce są opady nawałnicowe i miejskie powodzie. Tradycyjne systemy kanalizacji nie sprawdzają się w tych sytuacjach.
Dlatego szuka się dodatkowych rozwiązań. Aktualnie następuje zmiana myślenia o sposobie zagospodarowania wód opadowych w miastach. Nie zaleca się już dążenia do jak najszybszego odprowadzenia wody, ale tworzenie jako bardziej efektywnych systemów rozproszonej retencji i zagospodarowywania wody opadowej w miejscu, gdzie występuje deszcz.
Takie systemy retencji rozproszonej można tworzyć właśnie na bazie sieci błękitno-zielonej infrastruktury, czyli połączenia w jeden system pojedynczych, nawet drobnych elementów z zakresu stosowania zieleni oraz różnego typu rozwiązań hydrologicznych.
Zielona infrastruktura jest często tańsza niż rozwiązania proponowane przez tradycyjną inżynierię lądową (można je nazwać infrastrukturą szarą).
W kontekście zmian klimatu i występujących na skutek tych zmian ekstremalnych zjawisk pogodowych (takich jak wysokie temperatury, występujące naprzemiennie okresy długotrwałej suszy lub nawalnych opadów) oraz zjawiska miejskiej wyspy ciepła zalecane jest rozszczelnianie gruntu, ograniczanie ilości powierzchni nieprzepuszczalnych i tworzenie powierzchni biologicznie czynnych.
Tego typu koncepcja jest obecnie w różny sposób nazywana. Możemy się spotkać z bardzo sugestywnym określeniem „miasta gąbki”, retencji krajobrazowej, miejscowej retencji, zielonej retencji, rozproszonej retencji, powierzchniowej retencji, czy też małej retencji.
W ramach projektu „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” powstały ogrody deszczowe, parki kieszonkowe, łąki kwietne, nastąpiło rozszczelnienie powierzchni i wprowadzenie wodoprzepuszcalnych ścieżek. Zrewitalizowano też stawy.
Tak pomyślany system małej retencji, retencji krajobrazowej staje się uzupełnieniem dla rozwiązań technicznych: takich jak na przykład zbiorniki betonowe, zbiorniki z tworzywa, czy kanalizacja deszczowa. Rozwiązania techniczne są oczywiście bardzo potrzebne, ale uzupełniająca i odciążająca je retencja krajobrazowa przynosi wiele dodatkowych korzyści. Wśród tych korzyści możemy wymienić poprawę różnorodności biologicznej, powstawanie korzystnego mikroklimatu, zatrzymywanie wody na okres suszy i tworzenie atrakcyjnego krajobrazu miejskiego, czyli terenów zagospodarowanej zieleni miejskiej, którymi mogą się cieszyć wszystkie pokolenia mieszkańców.
Ochrona klimatu przed dalszymi zmianami
W ramach projektu „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” zainstalowano też liczne lampy solarne i lampy hybrydowe.
Zostały też ustawione ławki solarne wyposażone w ładowarki USB dostępne 24h na dobę. Są to innowacyjne rozwiązania, energia do ładowania pozyskiwana jest przez zamontowane w nich panele solarne. Ławki solarne umożliwiają ładowanie urządzeń mobilnych (telefonów komórkowych, tabletów itp).
Tego typu rozwiązania nie wykorzystują energii elektrycznej, a tym samym nie powodują emisji dwutlenku węgla i dalszych zmian klimatu. To cenny aspekt mitygacji, czyli ochrony klimatu przed dalszymi zmianami.
Poprzez nasadzenia roślin zwiększa się ilość terenów zieleni, które pochłaniają szkodliwe pyły, dzięki czemu następuje poprawa jakość powietrza. Rośliny w procesie fotosyntezy pochłaniają dwutlenek węgla i produkują tlen.
W ramach projektu zostały zainstalowane nowe, modułowe kosze na segragację odpadów. Dzięki segregacji możemy z odpadów odzyskiwać cenne surowce, dzięki czemu ograniczamy ślad węglowy i chronimy klimat przed dalszymi zmianami.
O projekcie
Projekt pod nazwą „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” polega na realizacji działań w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury i zwiększeniu powierzchni terenów zieleni.
Każde z wdrożonym rozwiązań, obok istniejących już terenów zieleni na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki, współtworzy zielone korytarze, przyczyniając się do zachowania ciągłości ekologicznej na tym terenie.
W projekcie przyjęto kompleksowe podejście do zagospodarowania przestrzeni miasta i uzyskano zwiększenie powierzchni retencyjnej poprzez zastosowanie zielono-niebieskiej infrastruktury i likwidację zasklepień lub uszczelnień gruntu.
Projekt „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” ma charakter kompleksowy i uwzględnia działania adaptacyjne, mitygacyjne oraz edukacyjne, które są ze sobą spójne i wzajemnie powiązane.
Celem projektu jest zwiększenie odporności na negatywne zjawiska wynikające ze zmian klimatu oraz adaptacja do tych zmian, podniesienie świadomości mieszkańców na ten temat, a także ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez realizację inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na obszarze 17 gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki.
Projekt pod nazwą „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki”
finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 oraz budżetu państwa, w ramach Programu „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, Obszar programowy: Klimat.
Wartość projektu wynosi 12,2 mln zł, przy czym kwota dofinansowania to 9,7 mln zł.
Więcej informacji można znaleźć na stronach:
Związku Gmin Dorzecza Wisłoki:
wisloka.pl
Projektu:
eog.wisloka.pl
Funduszy z Mechanizmu Finansowego EOG:
www.eeagrants.org,
www.eog.gov.pl
Autor: Katarzyna Wolańska, ZielonaInfrastruktura.pl