Podsumowanie efektów projektu pn. „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki”

W ramach projekt pod nazwą „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” powstały liczne inwestycje w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury i zwiększono powierzchnię terenów zieleni.
Każde z wdrożonym rozwiązań, obok istniejących już terenów zieleni na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki, współtworzy zielone korytarze, przyczyniając się do zachowania ciągłości ekologicznej na tym terenie, retencji krajobrazowej, likwidacji uszczelnień gruntu, zwiększenia różnorodności biologicznej, pochłaniania dwutlenku węgla i produkcji tlenu.
Projekt „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” miał charakter kompleksowy i uwzględniał działania adaptacyjne, mitygacyjne oraz edukacyjne, które są ze sobą spójne i wzajemnie powiązane.
Poprzez realizację inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na obszarze 17 gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki uzyskano takie cele jak zwiększenie odporności na negatywne zjawiska wynikające ze zmian klimatu oraz adaptację do tych zmian, podniesienie świadomości mieszkańców na ten temat, a także ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.
W ramach realizacji projektu dotychczas zrealizowano.
PARKI KIESZONKOWE W DĘBICY
W ramach projektu „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki” wykonano w Dębicy trzy parki kieszonkowe.
Park kieszonkowy „Ogrodowa”
W sąsiedztwie bloków Batorego 10 i Sobieskiego 4 w Dębicy, na terenie zieleni, który nie był zagospodarowany zrealizowano utworzenie parku kieszonkowego „Ogrodowa” o powierzchni ok. 3,8 a. W układzie dwóch łuków zostały utworzone ścieżki o nawierzchni z kostki ekologicznej z fugami przepuszczającymi wodę, dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami. Powierzchnia ścieżek to 77,82 m2. Od strony południowej został umieszczony trejaż, który po zazielenieniu wprowadzi efekt naturalnego cienia. Wykonano rabaty kwiatowe, dosadzono drzewa i niewielkie krzewy, postawiono donice na duże nasadzenia.
Zostały też ustawione 4 ławki parkowe, w tym 2 solarne wyposażone w ładowarki USB dostępne 24h na dobę. Są to innowacyjne rozwiązania, energia do ładowania pozyskiwana jest przez zamontowane w nich panele solarne. Ławki solarne umożliwiają ładowanie urządzeń mobilnych (telefonów komórkowych, tabletów itp).
Park kieszonkowy „Batorego”
W sąsiedztwie Urzędu Gminy Dębica, na tyłach bloku Sobieskiego 13 w Dębicy, na mało zagospodarowanym wcześniej terenie zieleni przy ul. Batorego powstał park kieszonkowy „Batorego” o powierzchni ok. 7,6 a. Istniejące, wydeptane ścieżki zostały pokryte nową nawierzchnią z kostki ekologicznej z fugami przepuszczającymi wodę. Ścieżki są dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami. Pozostałości po nieczynnej fontannie, która w terenie mocno zadrzewionym nie była funkcjonalna, zostały zastąpione rabatą kwiatową w formie skalniaka. Całość kompozycji dopełniają nieregularne rabaty kwiatowe i niskie krzewy, donice na duże nasadzenia oraz trejaż z pnączami stanowiący roślinną ścianę izolującą ten teren od strony UG Dębica i przyległego parkingu.
Zamontowano 3 ławki parkowe oraz 2 ławki solarne (o korzyściach wynikających ze stosowania ławek solarnych piszemy w innym miejscu niniejszego Poradnika).
Park kieszonkowy „Matejki”
Na Os. Matejki, między blokami nr 1, 4, 5 i 6 utworzono park kieszonkowy „Matejki” o powierzchni ok. 10 a. Wydeptane wcześniej, istniejące ścieżki zostały pokryte nową nawierzchnią z kostki ekologicznej z fugami przepuszczającymi wodę i są dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami. Na skarpie południowej, wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu, wykonano utwardzenie nawierzchni i umocnienie istniejących skarp w celu tarasowania – utrzymania wody opadowej na terenie zieleni i zapobiegania jej spływowi. Skarpę w formie tarasów obsadzono roślinami stosowanymi na skalniakach. Tarasy mają obrzeża z palisady. Dzięki temu powstał niewielki układ amfiteatralny – miejsce spotkań, którego dopełnieniem są elementy drewniane mające charakter siedzisk. W parku powstały rabaty kwiatowe, posadzono niskie krzewy. Umieszczono tam także 4 ławki parkowe, donice na duże nasadzenia.
W ramach realizacji parków kieszonkowych powstały roślinne ściany zewnętrzne rozumiane jako konstrukcje obrośnięte pnączami. Wolno stojące roślinne ściany wspomagają na terenie miasta procesy adaptacji do zmian klimatu poprzez to, że zacieniają przestrzeń i tworzą mikroklimat (parowanie z roślin w procesie ewapotranspiracji).
We wszystkich opisanych powyżej parkach kieszonkowych zainstalowano także modułowe kosze do segregacji odpadów, gry edukacyjne, tablice edukacyjno-informacyjne oraz zastosowano nawierzchnie ozdobne z kolorowego kruszywa.
Celem budowy parków kieszonkowych jest wprowadzenie zielonych stref relaksu w miastach. Stanowią element zielonej infrastruktury, zapewniają mieszkańcom kontakt z naturą i stają się miejscem integracji społecznej. Poprawiają różnorodność biologiczną i stanowią element retencji krajobrazowej.
SKWER MIEJSKI „OGRÓD SZTUKI” W DĘBICY
W ramach projektu został utworzony nowy teren zieleni poprzez przebudowę betonowego placu pomiędzy budynkami Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej a Galerią MOK przy ul. Akademickiej 8 i 10 w Dębicy. Powstał ogólnodostępny Skwer Miejski „Ogród Sztuki”.
Powstały obiekty małej architektury wraz z instalacją wodociągową, kanalizacją deszczową ze zbiornikiem na wody opadowe, instalacją elektryczną. W ramach przebudowy istniejącego placu powstały też miejsca postojowe.
Powierzchnia terenu objętego inwestycją wynosi 2 256 m2, a zadanie obejmowało w szczególności:
- znaczne zmniejszenie powierzchni terenu zasklepionego
(z 2 190,0 m2 do 920,83 m2), - znaczne zwiększenie terenów zieleni i powierzchni biologicznie czynnej (z 66,0 m2 do 1 323,17 m2),
- utworzenie 2 ogrodów deszczowych oraz zbiornika na wodę opadową, zbierającego deszczówkę, która jest wykorzystywana do celów podlewania skweru,
- nowe nasadzenia w liczbie 210 szt. (różnorodne drzewa, krzewy, byliny i trawy ozdobne),
- zastosowanie atrakcyjnych dla użytkowników elementów małej architektury, w tym: fontanna, murki z siedziskami,
- wprowadzenie elementów w zakresie edukacji ekologicznej: 2 tablice edukacyjne i 3 domki dla owadów (poprawa różnorodności biologicznej),
- budowę miejsc postojowych, nawierzchni z kostki brukowej, alejek spacerowych;
- energooszczędne oświetlenie parkowe – LED (22 szt.);
- tablice z nazwami placów – 5 szt. (plac Leonarda, plac multimedialny, plac lawendowy, plac purpurowy, ogród deszczowy).
Poprawiona została estetyka placu pomiędzy budynkami usług oświaty. Powstała nowa, bardziej zrównoważona pod względem środowiskowym przestrzeń do wypoczynku dla mieszkańców. Zastosowano zrównoważony system retencji wód opadowych i roztopowych w postaci zbiornika na deszczówkę oraz ogrodów deszczowych.
Realizacja ta dała także korzyści, jeśli chodzi o edukację ekologiczną, ponieważ jest ogólnodostępna, ma charakter terenu rekreacyjnego (przyciąga i intryguje mieszkańców oraz turystów). Nośnikiem informacji na temat walorów ekologicznych tego miejsca są tablice edukacyjne.
ZREWITALIZOWANE STAWY W GMINIE JASŁO
W ramach projektu została przeprowadzona rewitalizacja dwóch zbiorników wodnych w miejscowości Szebnie.
Odbudowane zbiorniki zyskały większą pojemność i głębokość poprzez odmulenie i pogłębienie.
Prace obejmowały zbiornik znajdujący się na działce numer 632/1 o powierzchni 0,125 ha, porośnięty roślinnością wodną, wynurzoną nad lustro wody i zamuleniu sięgającym 1,5 m oraz zbiornik znajdujący się na działce numer 452/1 o powierzchni 0,067 ha również porośnięty roślinnością wodną, wynurzoną nad lustro wody oraz zamuleniu sięgającym 1,5 m.
W ramach realizacji zadania usunięto zarastającą roślinność, grunt zalegający na dnie podmokłych i grząskich zbiorników (wraz z wywozem na wskazane miejsce), a po osuszeniu uformowanie i rozplantowanie.
Po rewitalizacji przeprowadzonej zbiorniki wodne w miejscowości Szebnie zyskały większą pojemność retencyjną.
Tego typu stawy stanowią doskonałe zbiorniki retencyjne, które służą do magazynowania wody opadowej i roztopowej. To bardzo ważny element zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi, ponieważ umożliwiają retencję dużych objętości wód opadowych, przyczyniając się do odciążenia systemów kanalizacji w czasie opadów.
TEREN PRZY WINNICY MIEJSKIEJ
W ramach projektu zrealizowane zostało zadanie polegające na zagospodarowaniu terenu zielenią oraz dostawie i montażu elementów małej architektury na terenie znajdującym się przy Winnicy Miejskiej w mieście Jasło.
Zadanie zrealizowano w sąsiedztwie Winnicy Miejskiej na lokalnym wzniesieniu terenu, w którego najwyższym punkcie znajduje się pomnik Chrystusa Króla. Teren był dotychczas częściowo utwardzony. W ramach projektu część terenu działki nr 1/35, obr. 3A-PGR przy ul. Na Kotlinę przy Winnicy Miejskiej w Jaśle zagospodarowano poprzez:
- wykonanie alejek z wodoprzepuszczalną nawierzchnią mineralną;
- nasadzenia roślinne: klomby z roślinami ozdobnymi, nasadzenia drzew oraz założenie powierzchni trawników i łąki kwietnej;
- montaż elementów małej architektury, w tym: stojaka na rowery, siedziska wielofunkcyjnego, ławek parkowych, zacieniających otoczenie pergoli z siatką na rośliny pnące (roślinne ściany), koszy na odpadki.
Powstał ogólnodostępny terenu zieleni wyposażony w elementy małej architektury o funkcji społecznej i kulturowej (winnica, pomnik). Uzyskano także zwiększenie różnorodności biologicznej.
W ramach projektu wykonano rozszczelnienie terenu i wprowadzono nawierzchnie wodoprzepuszczalne zamiast istniejących utwardzeń oraz rozbudowę układu komunikacji o nowe alejki z nawierzchni wodoprzepuszczalnej. W miejscach połączenia obecnych utwardzeń z projektowanymi istniejące obrzeża betonowe zostały rozebrane.

Zwiększenie ilości powierzchni szczelnych powoduje, że tylko niewielka część wód opadowych i roztopowych swobodnie przesiąka do gruntu. W kontekście zjawisk występujących na skutek zmian klimatu konsekwencje uszczelniania terenów miejskich możemy obserwować w kilku wymiarach.
Rozszczelniając grunt i wprowadzając nawierzchnie przepuszczalne dla wody opadowej i roztopowej przyczyniamy się do bardziej zrównoważonego gospodarowania wodą i tworzenia miejsc, gdzie następuje retencja krajobrazowa.
Na terenie tym nasadzono byliny, krzewy i drzewa. Wykonano też łąkę kwietną znacznie zwiększając różnorodność biologiczną na tym terenie.
Winnica Miejska na terenie miasta Jasła jest przykładem farmy miejskiej. Produkując warzywa, zioła, czy owoce na terenie miasta wytwarza się żywność na miejscu, blisko konsumentów.
Lokalna uprawa warzyw, ziół i owoców na terenach miast prowadzi do ograniczenia transportu na duże odległości (skrócenia łańcuchów dostaw), dzięki czemu możliwe jest ograniczenie lub nawet wyeliminowanie stosowania substancji konserwujących, które używane są dla zabezpieczenia owoców i warzyw w czasie transportu i przechowywania.
Skrócenie łańcuchów dostaw oznacza też mniejszą emisję gazów cieplarnianych powstających w czasie transportu, czyli ochronę klimatu przed dalszymi zmianami (działania mitygacyjne).
Miejskie farmy mają także rolę społeczną i terapeutyczną. Przebywanie i praca na plantacji, czy w ogrodzie dobrze działają na poprawę samopoczucia.
ZIELONE PRZYSTANKI W JAŚLE
W ramach projektu, powstały dwa zielone przystanki na terenie miasta Jasło.
Te ekologiczne wiaty przystankowe zostały wyposażone w dachy zielone z roślinami ekstensywnymi (rozchodnikami). Dodatkowo przy każdej wiacie zostały nasadzone pnącza i ozdobne trawy. Elementem segmentów ścian bocznych przystanków jest wypełnienie z rozpiętych pionowo cięgien, które umożliwiają pięcie się roślin posadzonych w dostawionych donicach. Przystanki są też wyposażone w siedziska z listew drewna iglastego, gabloty z rozkładami jazdy oraz znaki przystanku.
Zielone przystanki to realizacje łączące zastosowanie dachów zielonych i roślinnych ścian. Dzięki stosowaniu na terenach zurbanizowanych zielonych wiat przystankowych możemy uzyskać te wszystkie korzyści związane z adaptacją do zmian klimatu, z których są znane dachy zielone i roślinne ściany: oczyszczanie powietrza, pochłanianie dwutlenku węgla i produkcja tlenu, chłodzenie przestrzeni, przeciwdziałanie powstawaniu zjawiska miejskiej wyspy ciepła, magazynowanie wody oraz poprawa różnorodności biologicznej miasta.
Rozchodniki rosnące na wiatach przystankowych kwitną, co sprzyja owadom zapylającym i poprawia różnorodność biologiczną na terenie miasta. Dachy zielone stają się też miejscem bytowania ptaków.
Zielone przystanki instalowane w ruchliwych komunikacyjnie punktach miast oprócz walorów ekologicznych mają również duże znaczenie edukacyjne, a także poprawiają w znacznym stopniu estetykę miasta i jakość codziennego życia jego mieszkańców.

Rozchodniki, którymi są porośnięte dachy zielonych przystanków to rośliny wieloletnie, mało wymagające, a równocześnie ciekawe pod względem estetycznym. Nie trzeba ich kosić, ani regularnie podlewać (oszczędzamy wodę), dobrze znoszą duże nasłonecznienie i suszę. Część z nich zachowuje liście zimą, a wiosną i latem kwitną na różne kolory, przyciągając owady zapylające. Jesienią też wyglądają bardzo atrakcyjnie, przebarwiając się na ładne kolory.
OGRÓD DESZCZOWY W GMINIE CHORKÓWKA
W ramach projektu jako instalacja służąca małej retencji przy Zespole Szkół w Zręcinie został utworzony ogród deszczowy o powierzchni 16 m2.
Ten ogród deszczowy pozwala na zwiększenie zdolności retencyjnych tego obszaru, poprawia lokalny mikroklimat i jakość powietrza. Powstał ogród deszczowy infiltrujący, który znajduje się na gruncie, jest przepuszczalny dla wody i pozwala na jej wsiąkanie do głębszych warstw.
Wybrana lokalizacja inwestycji w pobliżu placówki oświatowej ma walory edukacyjno-wychowawcze i pozwoli na kształtowanie od najmłodszych lat pozytywnych proekologicznych postaw oraz dbałości o środowisko naturalne. Jest to też atrakcyjne estetycznie rozwiązanie poprawiające krajobraz, które umożliwi prowadzenie w plenerze ciekawych zajęć z przedmiotów przyrodniczych.
NAZIEMNE ZBIORNIKI NA WODĘ OPADOWĄ Z URZĄDZENIAMI ROZPROWADZAJĄCYMI WODĘ
Jako instalacje służące małej retencji i zrównoważonemu zagospodarowaniu wód opadowych kupiono również zbiorniki na deszczówkę z urządzeniami rozprowadzającymi wodę na cele nawadniania dla gospodarstw domowych oraz dla budynków użyteczności publicznej.
Zakupiono i zamontowano 967 kompletnych zestawów do zbierania wody deszczowej dla gospodarstw domowych w 14 gminach Związku Gmin Dorzecza Wisłoki: Brzostek, Brzyska, Chorkówka, Czarna, Dębica, Miasto Dębica, Dębowiec, Jasło, Miasto Jasło, Jedlicze, Sękowa, Skołyszyn, Szerzyny, Żyraków.
Każdy zestaw składa się ze:
- zbiornika naziemnego na deszczówkę wykonanego z materiału odpornego na warunki atmosferyczne (w tym na promieniowanie UV) o pojemności 650 l z pokrywą oraz zbieraczem, zaworem odcinającym, kranem,
- pompy ogrodowej (zewnętrznej) powierzchniowej do deszczówki wraz z akcesoriami, w tym wężem ssawnym (zasysającym),
- zraszacza pistoletowego,
- węża ogrodowego.
W ramach zadania zestawy te zostały dostarczone i zamontowane na posesjach beneficjentów, a także miało miejsce szkolenie użytkowników w zakresie między innymi obsługi pompy ogrodowej i zraszacza oraz zabezpieczenia zestawu w okresie zimowym.
W ramach projektu zakupiono również i zamontowano 22 kompletne zestawy do zbierania wody deszczowej przy budynkach użyteczności publicznej w 4 gminach Związku Gmin Dorzecza Wisłoki: Gmina Brzyska, Gmina Jodłowa, Gmina Pilzno oraz Gmina Szerzyny.

Dzięki tym działaniom uzyskano zrównoważone gospodarowanie wodami opadowymi. Ochrona zasobów wody poprzez zwiększenie retencji na terenie posesji przy budynkach jednorodzinnych i użyteczności publicznej oraz wykorzystywanie zgromadzonej wody opadowej do podlewania roślin i rozwoju zielonej infrastruktury.
Dzięki zastosowaniu zbiorników na deszczówkę i wykorzystaniu wody opadowej na terenie posesji dochodzi do zatrzymywania wody opadowej w obrębie nieruchomości, w efekcie czego wody opadowe dochodzi do ograniczenia ilości wód opadowych z terenu nieruchomości, które są odprowadzane poza jej teren (np. do kanalizacji bytowo-gospodarczej, kanalizacji deszczowej, kanalizacji ogólnospławnej, rowów odwadniających odprowadzających poza teren nieruchomości, na tereny sąsiadujące, na ulice, place itp.). Część deszczówki zostaje zagospodarowana w miejscu, gdzie opad występuje.
Stosowanie tego typu rozwiązań ma również ważny wymiar edukacyjny. Mieszkańcy oraz pracownicy instytucji publicznych uczą się szanować zasoby naturalne i gospodarować wodą opadową w sposób zrównoważony.
Tak pomyślany system małej retencji, stał się uzupełnieniem dla retencji krajobrazowej. Dzięki zastosowaniu takiego sposobu gospodarowania wodami opadowymi w większym stopniu uodporniono tereny zabudowane na skutki zmian klimatu takie jak: zjawisko suszy, miejskiej wyspy ciepła, miejscowych zalań, czy podtopień i powodzi.
NOWOCZESNE OŚWIETLENIE HYBRYDOWE ZASILANE ENERGIĄ SŁOŃCA I WIATRU
W ramach projektu w 5 gminach należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki zamontowano łącznie 125 nowoczesnych lamp zasilanych energią z odnawialnych źródeł. To bardzo ważne działanie w kontekście potrzeby ochrony klimatu przed dalszymi zmianami, czyli mitygacji.
Zainstalowano 98 lamp hybrydowych (słoneczno-wiatrowych) oraz 27 lamp solarnych. Poniżej można się zapoznać ze specyfikacją z rozbiciem na poszczególne gminy:
Gmina Jedlicze – 16 lamp hybrydowych oraz 27 lamp solarnych;
Gmina Pilzno – 12 lamp hybrydowych;
Gmina Sękowa – 25 lamp hybrydowych;
Gmina Tarnowiec – 25 lamp hybrydowych;
Gmina Żyraków – 20 lamp hybrydowych.
Zainstalowane w ramach projektu lampy hybrydowe są wyposażone w panel fotowoltaiczny i generator wiatrowy. Oprawy oświetleniowe to oprawy uliczne z diodami LED. Parametry lamp solarnych są tożsame jak dla lamp hybrydowych z wyłączeniem turbiny wiatrowej.
Tego typu rozwiązania nie wykorzystują energii elektrycznej, a tym samym nie powodują emisji dwutlenku węgla i dalszych zmian klimatu. To cenny aspekt mitygacji, czyli ochrony klimatu przed dalszymi zmianami. Dzięki temu będa też możliwe oszczędności w budżetach gmin.
Projekt
pod nazwą „Realizacja inwestycji w zakresie zielono-niebieskiej infrastruktury na terenie gmin należących do Związku Gmin Dorzecza Wisłoki”
finansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 oraz budżetu państwa, w ramach Programu „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, Obszar programowy: Klimat.
Wartość projektu wynosi 12,2 mln zł, przy czym kwota dofinansowania to 9,7 mln zł.


Więcej informacji można znaleźć na stronach:
Związku Gmin Dorzecza Wisłoki: wisloka.pl
Projektu: eog.wisloka.pl
Funduszy z Mechanizmu Finansowego EOG: www.eeagrants.org,
www.eog.gov.pl
Autor: Katarzyna Wolańska, ZielonaInfrastruktura.pl
