Nowe wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych. Wytycznych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych“
Na początku 2021 roku ukazało się drugie, zaktualizowane polskojęzyczne wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych. Wytycznych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych“ bazujące na „Dachbegrünungsrichtlinien – Richtlinien für die Planung, Bau und Instandhaltungen von Dachbegrünungen” opracowanym przez FLL (Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.V. – w skrócie FLL, Stowarzyszenie Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu) w 2018 roku.
Nad wydaniem wytycznych pracowało Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, które już od 2013 roku jest członkiem i aktywnie współpracuje z FLL oraz kupiło licencję na wydanie tej publikacji w Polsce i uzyskało autoryzację ze strony tej instytucji.
W prace merytoryczno-redakcyjne nad wytycznymi, zaangażowani zostali niezależni eksperci.
Redakcję merytoryczną poprowadziła dr hab. inż. Ewa Burszta-Adamiak, prof. UPWr (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) we współpracy z ekspertami: dr inż. Martą Weber-Siwirską (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu), dr Jackiem Nowakiem (Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach), Ryszardem Klattem (rzeczoznawca DAFA) oraz zespołem redakcyjnym, na który składają się doświadczeni praktycy, reprezentujący branżowe firmy członkowskie DAFA (w kolejności alfabetycznej: Andrzej Kania, Paweł Koziej, Piotr Muszyński, Witold Okoński, Jacek Poziemski, Anna Sylwester-Czapla, Krzysztof Wielgus, Katarzyna Wolańska, Piotr Wolański).
Jak podkreśliła w „Przedmowie do wydania polskiego“ dr hab. inż. Ewa Burszta-Adamiak, prof. UPWr, Redaktor merytoryczny: Zakres tych prac nie ogranicza się jedynie do tłumaczenia wytycznych FLL z języka niemieckiego i ich redakcji merytorycznej. W zaktualizowanym wydaniu polskich wytycznych znajdą Państwo dodatkowo przypisy w odniesieniu do polskich regulacji prawnych i norm branżowych oraz słownik niemiecko-polski terminów branżowych, który może być przydatny podczas korzystania z niemieckojęzycznych norm, opracowań oraz literatury fachowej.
Czym są „Wytyczne dla dachów zielonych” FLL, jaka jest ich ranga?
Wytyczne FLL są zbiorem zaleceń oraz odniesień do norm, określających wymagania techniczne oraz parametry dla materiałów wykorzystywanych do budowy zielonych dachów. Stanowią punkt odniesienia dla projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji dachów zielonych w większości krajów Europy i świata. Niektóre kraje opracowują swoje lokalne wytyczne bazując na opracowaniu FLL i traktując je jako punkt wyjścia do swoich prac. Uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki.
Praktyczne zastosowanie „Wytycznych dla dachów zielonych”
Zapotrzebowanie na tego typu publikację występuje wśród bardzo wielu grup zawodowych zaangażowanych w proces projektowania i budowania obiektów zawierających dachy zielone. Mogą z nich korzystać inwestorzy prywatni i publiczni ogłaszający przetargi, osoby decyzyjne i zlecające oraz odbierające tego typu prace, architekci, konstruktorzy i architekci zieleni, firmy wykonawcze zaangażowane w realizację dachów zielonych, specjaliści prowadzący i kontrolujący procesy budowlane, firmy zajmujące się pielęgnacją zieleni, czy też rzeczoznawcy i eksperci działający w tej branży.
Wydanie wytycznych jest również ważne dla obecnych na naszym rynku producentów i dostawców materiałów oraz systemów na dachy zielone, którzy podobnie jak to się czyni na całym świecie, często powołują się na zgodność swych produktów, czy systemów z zaleceniami FLL. Publikacja ta będzie też przydatna w szeroko pojętym procesie edukacji i popularyzacji wiedzy na ten temat oraz dla wszystkich pasjonatów związanych z tą tematyką.
Branża dachów zielonych w Polsce na co dzień pracuje odwołując się do tych wytycznych wydanych przez DAFA w 2015 roku. W oparciu o „Wytyczne dla dachów zielonych” opracowują i doskonalą swoje receptury producenci substratów na dachy zielone, zarówno te firmy, które bazują na kruszywach naturalnych, jak i producenci korzystający z recyklingowanych materiałów. Producenci materiałów do izolacji wodochronnej zlecają badania na potwierdzenie odporności na przerastanie przez korzenie roślin danego materiału zgodnie z opisaną w wytycznych metodologią.
Posługując się informacjami zawartymi w wytycznych określa się również wartości dla przyjmowanych obciążeń i magazynowania wody na dachach zielonych oraz wylicza współczynnik spływu i retencji wodnej (na te parametry można się powołać starając się np. o uzyskanie dofinansowania na rozwiązania w zakresie retencji).
Aby to lepiej zilustrować prezentujemy poniżej tabelę znajdującą się w rozdziale 9.3.6 Roczny współczynnik spływu: Wartości orientacyjne wielkości rocznej retencji wodnej oraz rocznego współczynnika spływu/wskaźnika spływu dla dachów zielonych w zależności od grubości warstw dachu zielonego.
| Rodzaj zazielenienia | Grubość warstw dachu zielonego w cm | Średnia roczna retencja wodna w % | Roczny współczynnik spływu Ψa/ wskaźnik spływu (stopień uszczelnienia powierzchni) |
| Zazielenienie
ekstensywne |
2 – 4 > 4 – 6 > 6 – 10 > 10 – 15 > 15 – 20 |
40 45 50 55 60 |
0,60 0,55 0,50 0,45 0,40 |
| Zazielenienie
intensywne |
15 – 25 > 25 – 50 > 50 |
60 70 ≥ 90 |
0,40 0,30 ≤ 0,10 |
Niniejsza tabela opatrzona jest przypisem: Dane odnoszą się do lokalizacji z wysokością opadów rocznych 650-800 mm, określonych na podstawie wieloletnich obserwacji. W regionach z mniejszymi opadami rocznymi retencjonowanie wody jest wyższe, a w regionach z wyższymi opadami rocznymi jest ono odpowiednio niższe.
W oparciu o tę wiedzę formułowane są często opinie techniczne dotyczące funkcjonowania dachów zielonych. Na wytyczne powołują się również autorzy artykułów publikujący w mediach branżowych.
O tym w jaki sposób wytyczne są wykorzystywane w praktyce może świadczyć przykład miasta Hamburg, które od 2014 roku rozwija własną strategię dotyczącą stymulowania budowy zielonych dachów, a „Wytyczne dla dachów zielonych” FLL są podawane jako źródło wiedzy na temat właściwego projektowania, realizacji i utrzymywania dachów zielonych.
W Polsce w latach 2018-2020 realizowany był bardzo znaczący dla rozwoju dachów zielonych w naszym kraju projekt „GRAD: Zielone dachy jako narzędzie adaptacji do zmian klimatu dla obszarów miejskich”. Projekt GRAD prowadzony był przez Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités” we współpracy z Miastem Hamburg. Strategia rozwoju zielonych dachów Hamburga posłużyła w tym projekcie jako inspiracja i punkt wyjścia do opracowania podobnych polityk miejskich dla 8 polskich miast pilotażowych: Bielska-Białej, Bydgoszczy, Gdyni, Kalisza, Krakowa, Lublina, Warszawy i Wrocławia. Podczas konferencji zamykającej projekt i w wypracowanych dokumentach końcowych polskie wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych” FLL zostało wskazane jako jedno ze źródeł informacji na temat poprawnego projektowania, realizacji i utrzymywania dachów zielonych, które może być wykorzystywane przez polskie miasta podczas wdrażania wypracowanych w ramach projektu GRAD polityk miejskich.
Zachęcamy do zapoznania się z filmem i prezentacjami z konferencji zamykającej projekt GRAD: Zielone dachy jako narzędzie adaptacji do zmian klimatu dla obszarów miejskich
Zmiany w stosunku do pierwszego wydania polskiego z 2015 roku
Drugie wydanie polskie bazuje na tekście źródłowym opublikowanym przez FLL w 2018 roku. Zasadnicza zawartość i struktura wytycznych pozostała bez zmian. W publikacji znajdziemy bardzo kompleksowe i uporządkowane omówienie wiedzy w zakresie projektowania, wykonywania oraz utrzymywania dachów zielonych.
Dla przykładu pokazujemy poniżej fragment spisu treści dotyczący rozdziału:
9. Wymagania dotyczące budowy powierzchni pokrytych roślinnością
9.1. Warstwy funkcjonalne
9.2. Konstrukcje, grubość struktur
9.2.1 Układ warstw
9.2.2. Grubość struktur
9.3. Retencjonowanie wody
9.3.1. Informacje ogólne
9.3.2 Maksymalna pojemność wodna
9.3.3. Wodoprzepuszczalność
9.3.4 Współczynnik spływu Cs/współczynnik spływu C/ wskaźnik nieprzepuszczalności (spójności) terenu C
9.3.5. Dodatkowa zdolność do retencji
9.3.6. Roczny współczynnik spływu
9.4. Magazynowanie wody i dodatkowe nawadnianie
9.4.1. Magazynowanie wody
9.4.2. Dodatkowe nawadnianie
9.5. Bioróżnorodność gatunków na dachach zielonych
9.5.1. Materiały i cel założenia
9.5.2. Wykonanie
9.5.3. Pielęgnacja
To przykład zawartości jednego z 17 rozdziałów. Zachęcamy do zapoznania się z pełnym spisem treści tej publikacji, która liczy 123 strony (w tym załączniki i suplementy).
Pobierz plik: Wytyczne FLL spis treści
W nowym wydaniu znalazły się uzupełnienia, wynikające ze wzrostu świadomości dotyczącej roli i znaczenia dachów zielonych w procesach mitygacji i adaptacji do zmian klimatycznych w miastach.
Dachy zielone są coraz częściej wykorzystywane przez miasta europejskie w celu przeciwdziałania dalszym zmianom klimatycznym (mitygacja) oraz adaptacji do zaistniałych już zmian. Te doświadczenia mają swój wyraz w tekście nowych wytycznych, gdzie została podkreślona rola dachów zielonych o zwiększonej retencji wodnej, przygotowano osobny rozdział dotyczący instalacji solarnych i podkreślono efekt synergii wynikający ze stosowania paneli fotowoltaicznych w zestawieniu z warstwami dachu zielonego, opisano sposoby na zwiększenie różnorodności biologicznej, jest mowa o ogrodach użytkowych na dachach (gdzie uprawy prowadzą pasjonaci, ogrodnicy-amatorzy).
Poświęcono też dużo miejsca tematowi zabezpieczenia przed przesuwaniem się materiału na dachach płaskich i skośnych. Zaktualizowane wytyczne wychodzą naprzeciw zmianom, pojawieniu się nowych technologii i rozwiązań np. w kontekście dachów biosolarnych, retencyjnych, lekkich (tak ważnych w związku ze strategią Fala Renowacji opracowaną przez Unię Europejska pod koniec 2020 roku).
Ponad 45-letnie doświadczenie FLL
FLL, czyli Stowarzyszenie Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu jest organizacją utworzoną w Niemczech w 1975 r. ( działa już od 46 lat). Wydaje normatywne opracowania i wytyczne dla zielonego sektora. FLL koordynuje i wspiera sieć projektów badawczych, których wyniki mają odbicie w opracowywanych publikacjach. Jako platforma wymiany doświadczeń i dyskusji na tematy dotyczące rozwoju i zabudowy terenów zielonych, FLL skupia około 20 tys. członków, 31 stowarzyszeń zawodowych i branżowych oraz ponad 450 specjalistów branżowych (naukowców, przedstawicieli lokalnych społeczności, biur projektowych, firm wykonawczych i produkcyjnych oraz rzeczoznawców).
FLL angażuje się przy współtworzeniu nowoczesnych projektów realizowanych w zielonym sektorze nie tylko w Niemczech, ale także i za granicą. Dzięki pracy interdyscyplinarnych grup roboczych stowarzyszenie FLL przygotowuje opracowania normatywne oraz zalecenia oraz raporty publikowane w serii wydawniczej materiałów referencyjnych FLL. Obecnie FLL ma na swoim koncie ponad 50 publikacji, wytyczne dla dachów zielonych były pierwszą z nich.
Publikacje FLL charakteryzuje duża neutralność wobec konkretnych stosowanych na rynku rozwiązań i produktów. Odzwierciedlają one aktualny poziom rozwoju technologicznego i uchodzą za ogólnie przyjęte zasady techniki. Cieszą się dużą akceptacją wśród standardów normalizacyjnych z zakresu budownictwa. FLL angażuje w prace nad swoimi publikacjami szerokie grono ekspertów i specjalistów, umożliwia też weryfikację zawartości oraz możliwość zgłaszania sprzeciwu wobec zapisów zawartych w tych publikacjach, podobnie jak ma to miejsce podczas opracowania norm.
Dzięki temu uzyskuje obiektywizm i neutralność produktową wydawanych materiałów. Na rynku niemieckim „Wytyczne dla dachów zielonych” uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki i znajdują swe odzwierciedlenie w regulacjach dotyczących organizacji przetargów i zawierania umów na wykonanie prac budowlanych. Dzięki odniesieniom do publikacji FLL lub przedstawionej tam metodologii, zawartym w specjalistycznych normach, regulacje te stają się elementem umów. Ma to miejsce automatycznie np. przy organizacji przetargów publicznych. Treść opracowań normatywnych przygotowanych przez FLL przedstawiana jest też szerszemu kręgowi odbiorców w ramach organizowanych inicjatyw doskonalenia zawodowego.
Nad opracowaniem „Wytycznych dla dachów zielonych” (źródłowej wersji niemieckojęzycznej) pracował powołany przez FLL interdyscyplinarny zespół, szerokie grono specjalistów – dziewiętnaście osób w ramach Komisji ds. zbiorów i zasad „Dach zielony” oraz dodatkowo piętnastu doradców.
Jednym z autorów Wytycznych jest prof. dr Manfred Köhler z Centrum Doskonalenia Dachów Zielonych przy Uniwersytecie w Neubrandenburgu, a także dr Gunter Mann Prezes Zrzeszenia ds. Zazieleniania Budowli (Bundesverband GebäudeGrün – BuGG), czy dr Hanna Bornholdt odpowiedzialna za strategię rozwoju dachów zielonych w mieście Hamburg (jej wystąpienie mogliśmy zobaczyć podczas konferencji kończącej projekt GRAD, która odbyła się on-line w grudniu 2020 roku, prezentacja i film z konferencji są dostępne na stronie projektu). Wymienione osoby są znane w polskim środowisku związanym z dachami zielonymi.
Znajdujące się w wytycznych zgodnie z tekstem źródłowym odsyłacze normatywne bazujące na przepisach niemieckich, prawne warunki ramowe obowiązujące na terenie Niemiec, czy przedmowę do wydania niemieckiego możemy traktować jako materiał edukacyjny, z którym zapoznajemy się wybiórczo, w przypadku zainteresowania. Te informacje nie odnoszą się do uwarunkowań polskich, ale pokazując uwarunkowania dotyczące rynku niemieckiego, przybliżają sposób jego funkcjonowania, a jest to rynek z którego branża budowlana często czerpie inspiracje.
Stowarzyszenie DAFA polski wydawca „Wytycznych dla dachów zielonych” FLL
Polskojęzyczne wydanie wytycznych FLL przygotowywane zostało przez Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, które jest platformą współpracy i wymiany doświadczeń. Stowarzyszenie DAFA opracowało i wydało już 22 publikacje techniczne, kolejne są w opracowaniu. Działając aktywnie na rzecz ujednolicenia i podniesienia standardów wykonawczych powołało w 2012 roku Grupę Merytoryczną Dachy Zielone.
Od początku prac działania Grupy Merytorycznej Dachy Zielone skoncentrowały się na opracowaniu polskojęzycznego wydania Wytycznych FLL. W roku 2015 ukazało się pierwsze wydanie „Wytycznych do projektowania, wykonywania i pielęgnacji dachów zielonych – wytycznych dla dachów zielonych“ bazujące na wydaniu tłumaczeniu publikacji FLL „Richtlinie für die Planung, Ausführung und Pflege von Dachbegrünungen” z 2008 roku.
Na początku roku 2021 zostało opublikowane drugie, zmienione polskie wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych. Wytycznych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych“ bazujące na „Dachbegrünungsrichtlinien – Richtlinien für die Planung, Bau und Instandhaltungen von Dachbegrünungen” opublikowanym przez FLL w 2018 roku.
Prace nad polskim wydaniem wytycznych przebiegały z dużą dbałością o obiektywizm prezentowanych informacji, neutralność produktową oraz wierność z oryginałem. Do współpracy zostali zaproszeni wszyscy członkowie DAFA. Zgodnie z wymaganiami licencji, przyjęto zasadę, że tekst musi być zgodny z oryginałem, a przypisy pochodzące od wydawcy polskiego są wyraźnie zaznaczone. W zaktualizowanym wydaniu polskich wytycznych znalazł się opracowany przez eksperta związanego z DAFA Załącznik nr 1 „Normy i akty prawne stosowane w Polsce” oraz Załącznik nr 2 „Polsko-niemiecki słownik terminów branżowych”. Do współpracy zostali zaproszeni pracownicy naukowi oraz szerokie grono praktyków reprezentujących członków Stowarzyszenia DAFA i polską branżę dachów zielonych.
Po zakończeniu prac nad tekstem Grupa Merytoryczna Dachy Zielone skierowała plik z wytycznymi do szerokich, trwających miesiąc konsultacji branżowych w ramach całego Stowarzyszenia DAFA. To stała, wypracowana od lat procedura stosowana podczas opracowywania publikacji technicznych DAFA, ponieważ Stowarzyszenie stawia na pracę zespołową, która sprzyja szerokiej i otwartej komunikacji.
Autorzy artykułu:
Piotr Wolański od 14 lat zajmuje się dachami zielonymi, konsultuje projekty, realizuje inwestycje, współpracuje ze środowiskiem naukowym przy projektach innowacyjnych dla branży, ekspert publikujący w mediach branżowych, prelegent na konferencjach.
Jest współzałożycielem Grupy Merytorycznej Dachy Zielone, która powstała w ramach Stowarzyszenia DAFA w grudniu 2012 roku. A także jednym z inicjatorów wydania w Polsce „Wytycznych dla dachów zielonych” FLL.
W latach 2012-2019 Piotr Wolański pełnił funkcję Koordynatora Grupy Merytorycznej Dachy Zielone. Aktywnie uczestniczył w pracach Zespołu Redakcyjnego DAFA, opracowującego dwa polskie wydania wytycznych.
Katarzyna Wolańska publicystka specjalizująca się w tematyce zielonej infrastruktury i roli dachów zielonych w procesach mitygacji i adaptacji do zmian klimatycznych. Od 2019 roku pełni funkcję Koordynatora Grupy Merytorycznej Dachy Zielone w Stowarzyszeniu Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA. Aktywnie uczestniczyła w pracach Zespołu Redakcyjnego DAFA, opracowującego dwa polskie wydania „Wytycznych dla dachów zielonych”.
