Ministerstwo Klimatu i Środowiska – inicjatywa Koniec z betonem w Centrach Miast
Pod koniec stycznia 2022 r. odbyło się międzyresortowe spotkanie koordynacyjne dotyczące inicjatywy „Koniec z betonem w centrach miast”. Rozwój miast, zwiększanie ich powierzchni oraz wzrost liczby mieszkańców, wymusza zorientowanie profilu infrastruktury miasta na ochronie posiadanych zasobów przyrodniczych, w tym zwiększaniu powierzchni terenów zieleni i rozwoju zielono-niebieskiej infrastruktury.
Przez ostatnich kilkadziesiąt lat w miastach powstało wiele nowych nieprzepuszczalnych powierzchni tj. betonowe place i parkingi, zwarta zabudowa czy wielkopowierzchniowe obiekty usługowe. Nadmierna ilość powierzchni uszczelnionych, niedobór zieleni oraz szybkie odwadnianie przez zbiorcze systemy kanalizacji przyczyniają się do powstawania albo zwiększenia skali negatywnych zjawisk m.in. miejskiej wyspy ciepła , potęgowania fal upałów oraz powodzi błyskawicznych czy lokalnych podtopień. Dodatkowo nieprzepuszczalne powierzchnie kumulują energię, która utrudnia roślinom funkcjonowanie i spełnianie funkcji przeciwdziałania skutkom zmian klimatu. Silne zasklepienie powierzchni w centrach miast wpływa również na spadek jakości powietrza, ponieważ sucha i nagrzana powierzchnia przyczynia się do zwiększenia udziału ilości pyłu i innych szkodliwych dla zdrowia ludzi substancji chemicznych.
Zieleń miejska wymieniana jest jako podstawowy element mający wpływ m.in. na łagodzenie temperatury w miastach czy prawidłowe gospodarowanie wodami opadowymi, nawet na obszarach silnie zurbanizowanych. Wycinanie drzew i redukcja terenów zielonych na terenach mieszkalnych powoduje znaczny wzrost temperatury. Zieleń miejską należy więc postrzegać jako spójny i ciągły system przyrodniczy, a nie jako pojedyncze drzewa, ciągi drzew czy obszary zieleni .
Tereny zieleni miejskiej mają także duży wpływ na funkcje społeczne i gospodarcze w miastach. Działania zaplanowane w projekcie odpowiadają na nowe wyzwania polityki klimatyczno-przyrodniczej, w tym adaptacji do zmian klimatu.
Realizacja zadań w projekcie odpowiada także na zdefiniowane wyzwania w strategicznych dokumentach europejskich i krajowych. Projekt jest zgodny z nurtem wskazanym w nowej Strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu mówiącym, że drogą ochrony musi być podejście do adaptacji oparte na ekosystemie lub naturze. Działania w zakresie zazieleniania miast przyczynią się także do realizacji polityki klimatycznej prowadzonej przez resort.
W dokumentach strategicznych na poziomie zarówno międzynarodowym, jak i krajowym, wymienia się konieczność realizacji działań związanych ze zrównoważonym rozwojem obszarów miejskich i walką ze zmianami klimatu (Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030), zrównoważoną urbanizacją (Nowa Agenda Miejska) czy przystosowaniem do zmian klimatu (Agenda Miejska dla UE).
Dodatkowo w Nowej karcie lipskiej zauważa się, że dobrze zaprojektowane, zarządzane i połączone ze sobą tereny zielone i obszary wodne (tzw. błękitno – zielona infrastruktura) są warunkiem koniecznym do osiągnięcia czystego i zdrowego środowiska życia oraz adaptacji do zmian klimatu w miastach.
Podobnie jest w przypadku dokumentów krajowych, w których zauważa się nasilenie skutków zmian klimatu i konieczność podejmowania działań związanych z adaptacją do nich (Strategiczny Plan Adaptacji 2020/2030). Podejmowane są więc prace mające na celu uniknięcie kosztów wynikających z zaniechania działań na rzecz adaptacji, jak również z myślą o ograniczeniu gospodarczych i społecznych ryzyk związanych ze zmianami klimatycznymi.
W poddanym aktualnie dodatkowym konsultacjom projekcie dokumentu Krajowa Polityka Miejska 2030 zwraca się uwagę na wyzwania związane z koniecznością realizacji działań adaptacyjnych wobec postępujących zmian klimatu.
Celem inicjatywy Koniec z betonem w centrach miast jest ograniczenie tzw. „betonozy” i zjawiska miejskiej wyspy ciepła, zwiększenie poziomu mikro i małej retencji oraz zieleni w miastach a także tworzenie rozwiązań finansowych i prawnych wpierających realizację założonych celów.
Działania te więc są odpowiedzią na nowe wyzwania polityki klimatyczno-przyrodniczej dotyczącej adaptacji do zmian klimatu w jednostkach samorządu terytorialnego. Realizacja zadań w projekcie odpowiada także na zdefiniowane wyzwania w strategicznych dokumentach europejskich i krajowych.
Kluczowym rezultatem projektu jest przed wszystkim tworzenie rozwiązań dotyczących ograniczenia betonu i asfaltu w centrach miast, nasadzaniu drzew, krzewów oraz tworzeniu mikroparków, zielonych ścian i dachów.
Dodatkowo celem inicjatywy jest ustanowienie minimalnego procentowego udziału przestrzeni biologicznie czynnej w miastach.
Ponadto zasadne wydaje się wspieranie zwiększania poziomu mikro i małej retencji oraz tworzenie rozwiązań finansowych i prawnych wpierających realizację założonych celów.
Bezpośrednimi produktami projektu będą:
• wdrożenie narzędzia zwalczania wysp ciepła w miastach,
• ustanowienie w dokumentach planistycznych 30% pow. biologicznie czynnej dla nowych inwestycji.
Zobacz też:
