Eko-lokator: relacja z warsztatu „Roślinność na, wokół i w budynku wielorodzinnym”
12 lutego odbył się w Warszawie warsztat „Roślinność na, wokół i w budynku wielorodzinnym”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Fundację Instytut na rzecz Ekorozwoju w ramach projektu „Eko-lokator – edukacja ekologiczna i współpraca grup zawodowych związanych z zarządzaniem budynkami”.
Warsztat składał się z trzech sesji tematycznych, podczas których uczestnicy wysłuchali ciekawych referatów, wzięli udział w dyskusji i wymieniali się doświadczeniami. Projekt jest dofinansowany jest ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Spotkanie otworzyło wystąpienie Hanny Kryszyńskiej – Koordynatorki projektu „Eko-lokator”, podczas którego zostały zaprezentowane cele projektu i przeprowadzone działania.
Projekt „Eko-lokator” został uruchomiony z myślą o szeroko pojętej edukacji zarządców nieruchomości, których zadaniem jest nie tylko gospodarowanie podległymi im budynkami, ale również budowanie świadomości wśród mieszkańców zarządzanej przez nich nieruchomości.
Poruszana tematyka koncentruje się wokół problematyki wpływu budownictwa mieszkaniowego na zmianę klimatu oraz wynikającą z tego konieczność prowadzenia działań, mających na celu przeciwdziałanie zmianie klimatu i adaptację do tej zmiany.
„Eko-lokator” jest projektem dwuletnim, w trakcie którego Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju realizuje w sumie 24 szkolenia dla zarządców nieruchomości, 3 warsztaty i 3 debaty on-line oraz przygotowuje liczne materiały edukacyjne udostępniane jako poradnik internetowy i artykuły w ramach aktualności znajdujące się na stronie projektu a także w formie segregatora przekazywanego uczestnikom szkoleń. Na początku projektu zostały również przeprowadzone badania opinii, których wyniki omówiła prowadząca.
Warsztat na temat roślinności zakończył cykl szkoleniowy związany z tą tematyką – szkolenia odbyły się w Szczecinie, Łodzi, Białymstoku i Katowicach.
W trakcie trwania projektu zaplanowane są jeszcze szkolenia z modułu „Sposoby komunikacji z mieszkańcami na tematy związane z ochroną środowiska”. Prelegentka zaprosiła również do obejrzenia debaty on-line związanej z tematyką roślinności na, wokół i w budynkach wielorodzinnych (informacje o terminie debaty znajdą się na stronie projektu) i pokazała uczestnikom warsztatów multimedialną prezentację „Roślinność na, wokół i w budynku wielorodzinnym”, która powstała w ramach projektu „Eko-lokator”.
Hanna Kryszyńska prowadziła także poszczególne sesje warsztatowe i moderowała dyskusję.
Sesja I: Zielona infrastruktura – kto chce się podłączyć do sieci?
Referat wprowadzający o idei zielonego miasta, znaczeniu zielonej infrastruktury dla miasta i w procesach adaptacji do zmian klimatu wygłosiła dr inż. Gabriela Maksymiuk z Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW.
Uczestnicy warsztatu mieli możliwość usystematyzowania swojej wiedzy na ten temat. Koncepcja zielonej infrastruktury została „wprowadzona na przełomie XX i XXI w celu wdrożenia całościowego planowania terenów o funkcjach przyrodniczych i społecznych jako elementu struktury regionu miasta i obszarów podmiejskich oraz osiedli”. Najbardziej uznana definicja mówi, że zielona infrastruktura to „połączona sieć obszarów naturalnych i innych terenów otwartych, która chroni walory i funkcje naturalnych ekosystemów, gwarantuje oczyszczanie powietrza i wód oraz zapewnia szeroki wachlarz korzyści dla ludzi i dzikiej przyrody”[1]
Prelegentka zaprezentowała możliwe różne ujęcia w zakresie tego pojęcia: sieciowe, zintegrowane, hydrologiczne, czy jako sposób gospodarowania obszarami pokrytymi roślinnością.
Możemy mówić o różnych skalach, w których dostrzegamy walory zielonej infrastruktury: skala kraju, czy regionu, miasta, a nawet danego miejsca.
Sesja I – wystąpienie dr inż. Gabriela Maksymiuk z Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW. Fot. Konrad Wielądek
Przy czym jak zauważyła dr inż. Gabriela Maksymiuk postrzeganie pozytywnej roli roślinności, docenianie usług ekosystemowych nie jest niczym nowym. W pewnym sensie jest to „stare wino w nowej butelce”. Nowością jest podejście hierarchiczne (różne skale), doceniające wielofunkcyjność i konieczność integracji różnych obiektów zielonej infrastruktury we współpracujący ze sobą system.
Jak wskazała prelegentka można wydzielić wiele funkcji zielonej infrastruktury. Są to: bioróżnorodność i ochrona gatunków, gospodarowanie wodą, przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz łagodzenie skutków zmian klimatu, produkcja żywności, funkcje związane z jakością życia, rekreacją i zdrowiem ludzi, podnoszenie wartości nieruchomości, a także funkcje związane z kulturą i społecznościami lokalnymi.
Mogliśmy też poznać pochodzące z całego świata przykłady zastosowania zielonej infrastruktury wraz z omówieniem występujących funkcji. Były to m.in.: zielone dachy i fasady, zbiorniki wodne i ogrody deszczowe, nawierzchnie przepuszczalne z zastosowaniem roślinności, eko-ogrodzenia, hotele dla owadów.
Jak usłyszeliśmy w podsumowaniu zielona infrastruktura to „ważny i potrzebny element struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta, tworzony hierarchicznie (miasto, dzielnica, miejsce), jako sieć terenów pokrytych roślinnością i / lub wodami, które pełnią funkcje przyrodnicze, społeczne i czasami gospodarcze, istotne dla mieszkańców. Ma podobne znaczenie dla funkcjonowania miasta i mieszkańców jak infrastruktura techniczna, czyli „szara”.
Wystąpienie zakończył przegląd przykładów zastosowania elementów zielonej infrastruktury na terenie Warszawy: zrównoważone systemy drenażu (Zbiornik retencyjny na dachu garażu podziemnego Osiedla mieszkaniowego Villa Marina, Stawy retencyjne Platinium Business Park), zielone dachy (dach ekstensywny Centrum Handlowe Arkadia, dach użytkowy na Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego), zielone ściany (wspomniana już Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego i Ogród wertykalny Siedziba Fundacji na rzecz Nauki Polskiej), a także zielone torowiska (przy ul. Zielenieckiej i Popiełuszki), oraz obiekty służące ochronie różnorodności biologicznej (wieża dla jerzyków na Białołęce i na Bielanach, domki dla owadów w Parku Morskie Oko).
Jako obiekty zielonej infrastruktury, które pomagają budować markę miejska i podnoszą wartość nieruchomości prelegentka wskazała na dach zielony na Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Jak przykład budowanie tożsamości miejsca wskazała Park rzeźby (Bródno), a przykład funkcji integracyjnej Ogród społeczny (Paca 40).
Fundacja Sendzimira ma bardzo bogaty dorobek jeśli chodzi o projekty związane z edukacją i wdrażaniem zielonej infrastruktury w miastach. Są to np. projekty: „Łódzkie ogrody deszczowe” (realizowany ze środków WFOŚiGW w Łodzi i NFOŚiGW 2015), „Warszawa chwyta wodę” (przeprowadzony na zlecenie Zarządu Zieleni M. St. Warszawy VII-XI 2017) i
Warszawa chwyta wodę II (na zlecenie Zarządu Zieleni m.st. Warszawy (XI 2018), czy „Skawina chwyta wodę” (na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy w Skawinie, IX 2018).
Sesja II – wystąpienie Judyty Łuczyńskej z Fundacji Sendzimira. Fot. Konrad Wielądek
Duże zainteresowanie wśród uczestników warsztatów wzbudziły informacje na temat projektu „Inicjatywy lokalne na rzecz bioróżnorodności, który był realizowany VI.2015 – VI.2018 (ze środków NFOŚiGW ). Projekt polegał na realizacji inicjatyw zgłaszanych przez osoby indywidualne, spółdzielnie mieszkaniowe, lokalnych przedsiębiorców i gminy. W większości były to pomysły związane z zagospodarowaniem wód opadowych oraz zastosowaniem zielonej infrastruktury w mieście.
W dalszej części prezentacji został omówiony projekt „Międzysektorowa współpraca na rzecz zieleni w polskich miastach”, którego celem jest zainicjowanie i rozwój trwałej, partnerskiej współpracy i wymiany doświadczeń między podmiotami zaangażowanymi w tworzenie i zarządzanie zielenią miejską oraz innymi interesariuszami. Miastami partnerskimi są Łódź, Jaworzno, Kraków, Wrocław, Warszawa.
Dr Kinga Krauze z Europejskiego Centrum Ekohydrologii PAN omówiła woonerfy w Łodzi jako naturalny element strategii i programu miasta. W swoim wystąpieniu „Woonerfy czy ulica może służyć mieszkańcom, miastu i przyrodzie?” mówiła o woonerfach jako „ulicach z zasadami”.
Jak powiedziała „Woonerf, czyli podwórzec miejski to swego rodzaju żyjąca ulica. Jest to przestrzeń sprawiedliwie podzielona pomiędzy różnych użytkowników, o spowolnionym i ograniczonym ruchu samochodowym. Ma pełnić funkcje rekreacyjne i estetyczne, poza funkcjami typowymi dla ulicy miejskiej (deptak, ulica i parking)”.
Prelegentka wymieniła zasady, które obowiązują w tego typu miejscach: jest to przestrzeń należąca do kierowców, pieszych i rowerzystów, ale samochody tracą tu rolę uprzywilejowaną. Jest to teren zagospodarowany w sposób przemyślany: ma widoczne fronty i wejścia, wyznaczone fizyczne granice stref, przestrzeń wspólna jest połączona chodnikiem, jest to teren o zaplanowanej estetyce, gdzie zastosowano meble uliczne.
Jako przykłady Kinga Krauze wymieniła ulice w Łodzi: ul. Pogonowskiego – najdłuższy łódzki woonerf, ul. 6 sierpnia w Łodzi – pierwszy polski woonerf.
Mówiła także o negatywnym wpływie usunięcia roślinności i uszczelnienia powierzchni na obieg wody w mieście. Pokazała jakie możliwości stwarza stosowanie błękitno-zielonej infrastruktury na terenie miasta i w samych przestrzeniach wydzielonych jako woonerfy.
Według prelegentki rewitalizacja ulic i tworzenie woonerfów stwarza okazję do zastosowania rozwiązań pozwalających zagospodarować wody opadowe – niecek, rowów i studni chłonnych. To także duży potencjał do zastosowania zieleni w infrastrukturze miasta: np. sadzenia drzew (z dbałością o to aby wokół drzewa pozostawić odpowiednią powierzchnie gleby, która nie będzie zabudowana asfaltem albo płytami chodnikowymi, aby woda opadowa mogła się dostać do systemów korzeniowych), czy budowy ogrodów wertykalnych na ścianach budynków.
Sesja II – dr Kinga Krauze z Europejskiego Centrum Ekohydrologii PAN. Fot. Konrad Wielądek
Sesja III: Roślinność w mieszkalnictwie – czy tylko w doniczkach?
Podczas ostatniej części warsztatu uczestnicy poznali przykłady zastosowania roślinności w mieszkalnictwie.
Magdalena Krajewska z Fundacji Alter Eko mówiła o przykładach angażowania lokalnych społeczności w zazielenianie miasta. W ramach projektu „Zieleń i kropka” (2017 rok) miało miejsce szkolenie dla warszawskich nauczycieli nt. zakładania ogrodów przy szkołach i przedszkolach, warsztaty w szkołach i przedszkolach dotyczące ogrodów (10 placówek – Białołęka). Zostały założone ogródki przy przedszkolach i szkołach (6 szt. – Białołęka) oraz odbyły się spotkania z mieszkańcami dzielnicy i monitoring terenów zielonych. Program miał także drugą edycję (2018), w której wzięły udział szkoły oraz centra aktywności lokalnych. Prelegentka podkreślała, że mieszkańcy bardzo chętnie angażują się w inicjatywy związane z zazielenianiem miasta.
Sesja III – Magdalena Krajewska z Fundacji Alter Eko. Fot. Konrad Wielądek
Magdalena Krajewska wymieniła również liczne korzyści wynikające z zakładania ogrodów. Dla ludzi jest to pozytywny wpływ na rozwój psychiczny i ruchowy (lekarstwo na tzw. „zespół deficytu przyrody”); ułatwienie nauki, obserwacji – ogród jako pole badawcze i miejsce nauki wielu przedmiotów; wykształcenie odpowiedzialności za miejsce i utożsamienie się z nim; integracja mieszkańców i współdziałanie; zrozumienie i rozbudzenie miłości i szacunku dla przyrody; rozwój pasji przyrodniczej i ogrodniczej; nauka praktycznych umiejętności; miejsce odpoczynku i przeżywania przygód; ćwiczenie zmysłów i ciała.
Zyskuje również środowisko naturalne. Zakładanie ogrodów ma wpływ na zwiększenie bioróżnorodności; tworzenie miejsc życia ptaków i ssaków; tworzenie bazy pokarmowej dla pożytecznych zapylaczy; budowanie korytarzy ekologicznych; poprawę jakości powietrza w okolicy i ochrona przed hałasem.
Anna Zawadzka reprezentująca Koło Architektury Zrównoważonej SARP w Warszawie omówiła zielone trendy w budownictwie. Uczestnicy mogli się zapoznać z możliwościami jakie wynikają ze stosowania materiałów o niskim śladzie węglowym, rozwiązań pasywnych, zero i plus energetycznych. Pokazała przykłady domów mieszkalnych tworzonych z naturalnych materiałów. Przedstawiła zalety stosowania roślinności (dachy zielone, ślepe ściany budynków pokryte ogrodami wertykalnymi, rośliny antysmogowe we wnętrzach mieszkalnych).
Na zakończenie sesji III Jarema Rabiński Wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone” Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych N.O.T. pokazał i omówił polskie oraz zagraniczne przykłady rozwiązań z zastosowaniem roślinności na, wokół i w budynkach.
Warsztat zamknęła Hanna Kryszyńska Koordynatorka projektu „Eko-lokator”, która podziękowała prelegentom za ciekawe prezentacje i wszystkim zebranym za bardzo aktywny udział.
Wystąpienia podczas poszczególnych sesji tematycznych spotkały się z dużym zainteresowaniem zgromadzonych osób. Uczestnicy w trakcie poszczególnych prezentacji zadawali liczne pytania, z dużym zaangażowaniem dyskutowali z prowadzącymi, wymieniając się swoimi opiniami i doświadczeniami. Rozmowy trwały również w trakcie przerw networkingowych pomiędzy sesjami.
Wydarzenie miało charakter otwarty i bezpłatny, zgromadziło liczne grono architektów, deweloperów i zarządców nieruchomości, pracowników naukowych oraz osób zainteresowanych tematyką roślinności w kontekście budownictwa mieszkaniowego. Już po raz trzeci w ramach projektu „Eko-lokator” formuła warsztatu jako punktu wyjścia do Platformy cyklu życia budynku, której zadaniem jest wymiana doświadczeń oraz budowa zaufanych relacji pomiędzy firmami zewnętrznymi a zarządcami wspólnot i spółdzielni sprawdziła się doskonale.
Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju zaprasza do udziału w kolejnych działaniach w ramach projektu „Eko-lokator”: szkoleniach z tematu „Sposoby komunikacji z mieszkańcami na tematy związane z ochroną środowiska” (w Toruniu, Poznaniu i Krakowie), a także debacie on-line „Roślinność na, wokół i w budynkach” (będzie dostępna na profilu FB i na stronie internetowej projektu).
Szczegółowe informacje, lokalizacje i terminy poszczególnych wydarzeń można znaleźć:
na stronie http://www.chronmyklimat.pl/projekty/eko-lokator/el-szkolenia
i profilu https://web.facebook.com/ekolokator
Katarzyna Wolańska, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Eko-lokator, ChronmyKlimat.pl
[1] Benedict M.A., McMahon E., Green Infrastructure – Linking Landscapes and communities (2006)