Dachy zielone w procesach adaptacji miast do zmian klimatu – dobre wzory

Walka ze skutkami zmian klimatycznych, bioróżnorodność, transformacja energetyczna to główne cele unijnej perspektywy na lata 2021-2027.

Samorządy w Polsce planując przyszłe zadania, aby móc skutecznie sięgać po unijne pieniądze, powinny więc brać pod uwagę stosowanie dachów zielonych  – najlepiej w połączeniu z panelami fotowoltaicznymi, jako elementu zielonej infrastruktury i wielofunkcyjne narzędzia mitygacji i adaptacji do zmian klimatycznych.

Jak pokazują przykłady miast i państw europejskich, żeby  osiągnąć efekty w zakresie działań związanych z adaptacją do zmian klimatu wynikające ze stosowania dachów zielonych należy wprowadzić odpowiednie regulacje prawne i dofinansowanie.

Znane są dobre wzory miast, gdzie problem mitygacji i adaptacji miast do zmian klimatycznych rozwiązuje się stosując na dużą skalę dachy zielone i roślinne ściany. Wdrażając wieloletnie programy wspierające budowę dachów zielonych i towarzyszące tym programom działania edukacyjne.

Poniżej prezentujemy przykłady dobrych wzorów z miast europejskich stosujących zielone dachy i roślinne ściany jako narzędzia mitygacji i adaptacji do zmian klimatu:

–Bazylea w Szwajcarii to pierwsze miasto na świecie, w którym zielone dachy stały się regulowanym prawnie wymogiem w nowych budynkach. Od 15 lat w Bazylei tworzy się dachy zielone na nowych i modernizowanych budynkach. Dzięki temu w tym 170 tys. mieście zamontowano ponad 1 milion metrów kwadratowych zielonych dachów, co czyni je wiodącym miastem w zazielenianiu swoich przestrzeni.

–Kopenhaga doświadczyła poburzowych podtopień w 2011r., co spowodowało, że zaczęto z większą determinacją działać w kierunku rozwiązań, które będą zapobiegać w przyszłości podobnym katastrofom. W Kopenhadze powstał Adaptacyjny Plan Klimatyczny, zakładający wiele zielonych inicjatyw i projektów przeciwdziałających negatywnym skutkom zmian klimatu. Jednym z punktów tego programu jest postanowienie, aby miasto adaptowało się do zmian klimatu poprzez zielone dachy i fasady. Powstał program zielonych dachów: od 2010 została podjęta została decyzja aby wszystkie nowo budowane i modernizowane budynki z dachem płaskim były obsadzane roślinami, obowiązek tworzenia zielonych dachów istnieje w większości planów lokalnych, a plany przyjęte w 2010 i 2011 roku przewidują powstanie ok. 200 000m² powierzchni zielonych dachów. Program zielonych dachów w Kopenhadze stanowi część większego planu, aby do 2025r. stać się miastem neutralnym pod względem CO₂.

–Hamburg od kwietnia 2014 własną strategię dotyczącą stymulowania budowy zielonych dachów. To hanzeatyckie miasto jest pierwszą niemiecką metropolią, która w rozwinęła wszechstronną strategię dachów zielonych. Celem jest obsadzenie aż 100 ha powierzchni dachowej w obszarze miejskim. Projekt został zainicjowany przez Hamburskie Ministerstwo Środowiska i Energii we współpracy z Uniwersytetem HafenCity, który prowadzi m.in. badania dotyczące retencjonowania wód opadowych przez dachy zielone. Ministerstwo Środowiska i Energii zapewniało wsparcie finansowe potrzebne do stworzenia dachów zielonych, w sumie do końca 2019 r. przeznaczono jest to 3 mln EUR. Subsydia w Hamburgu pokrywały 30-60% kosztów budowy dachu zielonego. Współfinansowanie rosło proporcjonalnie do miąższości warstw dachu zielonego. Po 2020 r. program jest kontynuowany.

-Miasto  Rotterdam  stoi  przed  rozmaitymi  wyzwaniami  ekologicznymi. Zagęszczenie  ludności w centrum  miasta,  podnoszenie  się  poziomu  morza,  zwiększone  opady,  stres  cieplny  w  okresie  letnim  i  utrata  różnorodności  biologicznej  to  tylko  niektóre  z tych  problemów.  Pod  względem  gospodarki  wodnej  tradycyjne  rozwiązania,  takie  jak  wały  i  inne  zabezpieczenia  przeciwpowodziowe,  nie są wystarczające, aby zapobiegać powodziom.  Dlatego miasto szuka rozwiązań innowacyjnych. Jednym z takich rozwiązań jest program komunalnego zielonego dachu ustanowiony dziesięć lat temu, w 2008 r. W ramach projektu przeprowadzano kampanię informacyjną na temat korzyści zielonych dachów skierowaną do obywateli. Przyznano również dotacje tym, którzy zdecydowali się na budowę zielonego dachu na własnym terenie. Głównym celem programu było zatrzymanie wody deszczowej, aby zmniejszyć jej spływ do kanalizacji.

–Barcelona, w ramach konkursu „Zielone dachy”, dotuje już teraz 75 proc. kosztów nowych zielonych dachów. Mają tam powstać miejskie ogrody i przestrzeń do generowania energii odnawialnej, zbierania wody deszczowej oraz kompostowania.

–Wiedeń wspiera inicjatywy związane z zazielenianiem fasad, dachów i dziedziców. A robi to na dwa sposoby. Pierwszym jest dzielenie się fachową wiedzą. W imieniu magistratu organizacja ekologiczna doradza w temacie odpowiednich systemów sadzenia i doboru roślin. Eksperci z urzędu miasta wspierają koordynację zezwoleń. Drugi sposób to wsparcie finansowe. Zielone dachy są dotowane do 20.200 euro, zielone fasady od strony ulicy do 5.200 euro. Finansowaniem objęte są też usługi doradcze i planistyczne. Starający się o dotację musi mieć zgodę właścicieli/spółdzielni, przygotować kosztorys i faktury za działania w zakresie zazieleniania.

–Berlin wykorzystuje dachy zielone jako rozwiązania oparte na zasobach przyrody pozwalające na zagospodarowanie wód opadowych i przeciwdziałanie zjawisku miejskiej wyspy ciepła w swoich dokumentach strategicznych (StEP Klima, 2011 oraz w aktualizacji StEP KONKRET, 2016)

-W Dreźnie aby zmniejszyć ilość wody opadowej spływającej do kanalizacji z nieruchomości należących do osób prywatnych wprowadzono opłatę za nieprzepuszczalną powierzchnię nieruchomości. Za obecność na terenie nieruchomości dachów zielonych jako rozwiązań pozwalających na zagospodarowanie wody opadowej można otrzymać zniżkę w opłacie.

W Niemczech Zrzeszenie ds. Zazieleniania Budowli (FBB) we współpracy z organizacjami zrzeszającymi miasta i gminy przeprowadziły w 2016 roku ankietę we wszystkich niemieckich miastach o liczbie mieszkańców powyżej 10 000 (rozesłano ankiety do 1 488 miast, uzyskano odpowiedzi od 284 tj. 19%). Celem ankiety było uzyskanie informacji o bezpośrednim i pośrednim wsparciu dla realizacji zielonych dachów i ścian. Porównywalne ankiety były już przeprowadzane w latach 2003/04, 2010, 2012, 2014. Według wyników badań w zakresie zielonych dachów w miastach niemieckich istnieją dotacje bezpośrednie (bezpośrednie wsparcie finansowe w przypadku budowy zielonych dachów obwarowane określonymi warunkami), wsparcie pośrednie w przypadku rozbitej opłaty za wodę brudną i opadową (możliwość zmniejszenia opłat za wody opadowe w gminach z rozbitą opłatą, w zależności od miasta połączone z dodatkowymi warunkami), tzw.  eko-punkty (naliczanie określonych wartości za zazielenione dachy na ekokoncie, ustalane przez gminy), czy ustanawianie wiążących wytycznych dla inwestorów dotyczących zazieleniania dachów w planach zagospodarowania w miastach.

Jako wzorcowe miasta, gdzie prowadzona jest strategia wspierania budowy dachów zielonych FBB wskazuje Hamburg, Bremę, Stuttgard i Monachium, a w zakresie zielonych ścian Hanower i Monachium.

Autor: Katarzyna Wolańska, redaktor prowadząca ZielonaInfrastruktura.pl

Przeczytaj też:

Dachy zielone: efektywne, wielofunkcyjne narzędzie mitygacji i adaptacji miast do zmian klimatu

Efekt synergii wynikający z połączenia paneli fotowoltaicznych i dachu zielonego – produkcja energii na dachach biosolarnych